Διατροφή
Απέχουμε από τα ζωικά τρόφιμα και… αυξάνεται το βάρος μας; Κι όμως!
Τι χρειάζεται να προσέξουμε – 5 tips για να απαλλαγούμε από το άγχος της ζυγαριάς
Υγεία
16.11.2022
Ψυχική υγεία στο χώρο εργασίας: ψυχοκοινωνικοί παράγοντες, εργασιακό στρες και τρόποι αντιμετώπισης
Για τους περισσότερους από εμάς, η εργασία αποτελεί σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Κατά την ενήλικη ζωή πράγματι αφιερώνουμε μεγάλο κομμάτι της ημέρας μας στον χώρο εργασίας, γεγονός που κάνει τις εμπειρίες μας στο χώρο αυτό έναν βασικό παράγοντα που επηρεάζει τη σωματική και την ψυχική μας υγεία.
Την ανάπτυξη του παρόντος κειμένου ανέλαβε η ομάδα Ψυχολόγων του Ινστιτούτου Prolepsis, Μαρία Μήτσα και Ντίνα Ζώτα και το μέλος της Επιστημονικής Ομάδας του Ινστιτούτου, Αναστασία Πανταζοπούλου, Ιατρός Δημόσιας Υγείας & ειδικός Ιατρός Εργασίας, υπό την εποπτεία της Δρ. Αθηνάς Λινού, Καθηγήτριας Επιδημιολογίας και Προέδρου του Ινστιτούτου Prolepsis.
Για τους περισσότερους από εμάς, η εργασία αποτελεί σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Κατά την ενήλικη ζωή πράγματι αφιερώνουμε μεγάλο κομμάτι της ημέρας μας στον χώρο εργασίας, γεγονός που κάνει τις εμπειρίες μας στο χώρο αυτό έναν βασικό παράγοντα που επηρεάζει τη σωματική και την ψυχική μας υγεία. Για ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού παγκοσμίως η ψυχική υγεία και η εργασία είναι στενά συνυφασμένες έννοιες. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ψυχική υγεία δεν είναι απλά η απουσία της ψυχικής ασθένειας, αλλά η κατάσταση συναισθηματικής ευεξίας στην οποία το άτομο αντιλαμβάνεται τις ικανότητές του, δύναται να αντιμετωπίσει τα άγχη της καθημερινότητας, μπορεί να εργαστεί παραγωγικά και δημιουργικά, και είναι σε θέση να συνεισφέρει στην ευρύτερη κοινότητα στην οποία ανήκει.
Ένα υγιές εργασιακό περιβάλλον και μια αξιοπρεπής εργασία αποτελούν προστατευτικό παράγοντα για την ψυχική υγεία∙ παρέχουν μέσα διαβίωσης, ευκαιρία για θετικές σχέσεις και ένταξη σε μια κοινότητα, συμβάλλουν στην προσωπική μας αίσθηση επιτυχίας και στην αυτοεκτίμηση, και μειώνουν το εργασιακό άγχος. Από την άλλη πλευρά, ένα επιβλαβές εργασιακό περιβάλλον, με κακές εργασιακές σχέσεις μεταξύ συναδέλφων, συγκεχειμένους εργασιακούς ρόλους, διακρίσεις, εξαντλητικά ωράρια εργασίας, χαμηλό βαθμό εργασιακού ελέγχου και εργασιακή ανασφάλεια επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική υγεία ή ενδέχεται να επιδεινώσουν μια προϋπάρχουσα ψυχική διαταραχή. Η ψυχική μας υγεία σε σχέση με την εργασία επηρεάζεται αναπόφευκτα και από σημαντικά γεγονότα σε κοινωνικό επίπεδο, όπως η οικονομική κρίση, καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, απώλεια εργασίας, οικονομική αστάθεια, μειωμένες ευκαιρίες εργασίας, αυξημένα επίπεδα ανεργίας και η άτυπη εργασία χωρίς εργασιακή σύμβαση ή με μειωμένο ωράριο (part-time).
Πανδημία COVID-19 και ψυχική υγεία των εργαζομένων
Η πανδημία της COVID-19 ως μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης αποτέλεσε σημείο τομής μεταξύ άλλων και για τις εργασιακές συνθήκες, επιφέροντας σημαντικές αλλαγές και έχοντας αντίκτυπο κατ’ επέκταση τόσο στην παγκόσμια οικονομία και στην αύξηση της ανεργίας όσο και στην ψυχική υγεία των εργαζομένων. Κατά την περίοδο της πανδημίας, πολλοί ήταν εκείνοι που χρειάστηκε να εργάζονται από το σπίτι, ενώ παράλληλα η πανδημία φαίνεται να είχε ιδιαίτερη επίπτωση στην ψυχική υγεία των εργαζομένων στην πρώτη γραμμή (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό) καθώς και όσων βρέθηκαν αντιμέτωποι με την ανεργία. Πιο συγκεκριμένα, σε πρόσφατη έρευνα φάνηκε ότι μεγάλο ποσοστό εργαζομένων ανέφερε άγχος σχετιζόμενο με την εργασιακή ανασφάλεια, τις αλλαγές στην εργασιακές συνθήκες, όπως επίσης και δυσκολίες στη διατήρηση ισορροπίας μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής. Επιπλέον κατά την περίοδο της πανδημίας φάνηκε ότι οι νέοι και οι γυναίκες επηρεάστηκαν περισσότερο από τις αλλαγές στην εργασία, εμφανίζοντας σε μεγαλύτερο ποσοστό άγχος, κατάθλιψη, θυμό και συμπτώματα σωματοποίησης του άγχους. Παράλληλα, μεγάλο ποσοστό αναφέρει επίσης συναισθήματα μοναξιάς, κυρίως για όσους εργάζονταν από το σπίτι. Περισσότερες πληροφορίες για την επίπτωση της πανδημίας στην ψυχική υγεία των εργαζομένων μπορείτε να δείτε εδώ.
Ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι στην εργασία
Οι κίνδυνοι για την ψυχική υγεία των εργαζομένων (που σύντομα περιγράφηκαν και στο προηγούμενο άρθρο μας) αναφέρονται ως ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι, και αποτελούν τις εργασιακές συνθήκες και πλευρές οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική αλλά και τη σωματική υγεία των εργαζομένων. Αυτές μπορεί να σχετίζονται με τον τρόπο που είναι οργανωμένη η εργασία ή τα καθήκοντα του εργαζόμενου, τον εξοπλισμό και το εργασιακό περιβάλλον, αλλά και με άλλους παράγοντες όπως οι διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των εργαζομένων, η έλλειψη επικοινωνίας και υποστήριξης από τη διοίκηση. Ουσιαστικά οι ψυχοκοινωνικοί εργασιακοί κίνδυνοι αναφέρονται κυρίως στις ψυχολογικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν στο εργασιακό περιβάλλον και μπορούν να επηρεάσουν την ψυχική υγεία των εργαζομένων πέρα από τυχόν έκθεση σε φυσικούς, βιολογικούς, χημικούς ή εργονομικούς παράγοντες. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι πηγές των ψυχοκοινωνικών κινδύνων στην εργασία δεν είναι συνώνυμες με το εργασιακό στρες, ωστόσο αν δεν υπάρξουν συγκεκριμένα μέτρα πρόληψης της έκθεσης των εργαζομένων σε αυτές, μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση στρες και άλλων διαταραχών της ψυχικής υγείας. Οι πιο συχνοί ψυχοκοινωνικοί εργασιακοί κίνδυνοι σχετίζονται με τα ακόλουθα:
- Περιεχόμενο εργασίας, όπως η απουσία ποικιλίας, η εργασία μικρής διάρκειας, η μη πλήρης αξιοποίηση των δεξιοτήτων του εργαζόμενου και η έντονη εργασιακή ανασφάλεια
- Φόρτος εργασίας, με ιδιαίτερη έμφαση στον υπερβολικό φόρτο εργασίας αλλά και στον ελάχιστο. Επίσης σχετίζεται με το ρυθμό της εργασίας, την έντονη πίεση χρόνου και τη διαρκή προσπάθεια τήρησης των προθεσμιών
- Ωράριο εργασίας, όπως η εργασία σε βάρδιες, σε νυχτερινές βάρδιες, μη ευέλικτα ωράρια εργασίας, ασταθή ωράρια και η πολύωρη ή μοναχική εργασία
- Εργασιακός έλεγχος, όπως η περιορισμένη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, η απουσία ελέγχου για το φόρτο, το ρυθμό εργασίας ή το πρόγραμμα
- Περιβάλλον και εξοπλισμός, δηλαδή ακατάλληλος εξοπλισμός, έλλειψη εξοπλισμού, μη συντήρηση, κακές συνθήκες εργασίας (π.χ. έλλειψη χώρου, ανεπαρκής φωτισμός, υπερβολικός θόρυβος)
- Νοοτροπία και εργασιακή κουλτούρα, όπως η κακή επικοινωνία, ο χαμηλός βαθμός στήριξης για την επίλυση προβλημάτων και την προσωπική ανάπτυξη και εξέλιξη των εργαζομένων, έλλειψη ορισμού των στόχων του οργανισμού ή έλλειψη συμφωνίας για αυτούς
- Διαπροσωπικές σχέσεις στην εργασία, όπως ο κοινωνικός ή φυσικός αποκλεισμός, κακές σχέσεις με ανωτέρους, διαπροσωπικές συγκρούσεις, έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης, παρενόχληση ή εκφοβισμός
- Ρόλος στον οργανισμό, όπως η ασάφεια ρόλων και η σύγκρουση ρόλων
- Εξέλιξη της σταδιοδρομίας, όπως η στασιμότητα και η αβεβαιότητα, ο υποβιβασμός ή η υπερβολική αναβάθμιση, η κακή αμοιβή, η εργασιακή ανασφάλεια, η χαμηλή κοινωνική αξία της εργασίας
- Διασύνδεση προσωπικής και επαγγελματικής ζωής, όπως η σύγκρουση ανάμεσα στις εργασιακές και προσωπικές ή οικογενειακές απαιτήσεις, η χαμηλή υποστήριξη στο σπίτι.
Τόσο η σύντομη όσο και η μακροχρόνια έκθεση σε ψυχοκοινωνικούς εργασιακούς κινδύνους μπορεί να επιφέρει ζητήματα ψυχικής αλλά και σωματικής υγείας στους εργαζόμενους. Για παράδειγμα, η έκθεση σε ψυχοκοινωνικούς κινδύνους, όπως η βία στο περιβάλλον εργασίας μπορεί να βλάψει σημαντικά την υγεία, ακόμα και αν είναι μικρής διάρκειας, ωστόσο είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι και η έκθεση σε άλλους κινδύνους μικρότερης έντασης μπορεί να προκαλέσει ψυχολογικά ή/και σωματικά προβλήματα στους εργαζομένους. Παράλληλα η έκθεση σε ψυχοικοινωνικούς κινδύνους στην εργασία μπορεί να επηρεάσει την απόδοση των εργαζομένων και να αυξήσει τις πιθανότητες για ατυχήματα.
Ψυχοκοινωνικοί εργασιακοί κίνδυνοι και εργασιακό στρες
Η πιο συχνή επίπτωση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων στην ψυχική υγεία των εργαζομένων είναι η εμφάνιση εργασιακού στρες. Το εργασιακό στρες είναι η αντίδραση των εργαζομένων στις εργασιακές απαιτήσεις και την πίεση που δεν ταιριάζουν με τις γνώσεις και τις ικανότητές τους με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν σε αυτές. Το στρες εμφανίζεται σε διάφορες συνθήκες εργασίας, φαίνεται όμως να είναι πιο έντονο όταν υπάρχει χαμηλή υποστήριξη από τους ανώτερους και τους συναδέλφους καθώς και χαμηλός εργασιακός έλεγχος. Δυστυχώς, η πίεση στο εργασιακό περιβάλλον κάποιες φορές είναι αναπόφευκτη, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψιν τους γρήγορους ρυθμούς και τις σύγχρονες εργασιακές απαιτήσεις. Η πίεση, η οποία κρίνεται ως αποδεκτή από τους εργαζομένους, μπορεί να λειτουργεί θετικά, κρατώντας τους εργαζόμενους σε εγρήγορση, παρέχοντας κίνητρο καθώς και ευκαιρίες να μάθουν και να εξελιχθούν. Η κατάσταση μπορεί να γίνει προβληματική όταν η πίεση είναι υπερβολική και μη διαχειρίσιμη. Το εργασιακό στρες ουσιαστικά αποτελεί τις δυσλειτουργικές αντιδράσεις που έχουν οι άνθρωποι όταν αντιμετωπίζουν πιέσεις ή άλλου είδους απαιτήσεις σε υπερβολικό βαθμό. Υπάρχουν ορισμένα σημάδια που είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε, προκειμένου να καταλάβουμε αν βιώνουμε εργασιακό στρες, τα οποία χωρίζονται σε σωματικά, ψυχολογικά και συμπεριφορικά:
Σωματικά συμπτώματα:
- Κόπωση
- Μυϊκοί πόνοι
- Πονοκέφαλοι
- Αύξηση καρδιακών παλμών
- Δυσκολίες και διαταραχές στον ύπνο, π.χ. αϋπνία
- Γαστρεντερικές διαταραχές
- Δερματολογικά προβλήματα
Ψυχολογικά συμπτώματα:
- Άγχος
- Απογοήτευση
- Ευερεθιστότητα
- Συναισθηματική φόρτιση και αδυναμία διαχείρισης των συναισθημάτων
- Γνωστικές δυσκολίες, όπως μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης ή λήψης αποφάσεων
- Κατάθλιψη, όπως μειωμένη διάθεση, απουσία ενδιαφέροντος, αισθήματα απελπισίας
Συμπεριφορικά συμπτώματα:
- Αύξηση των απουσιών από την εργασία
- Επιθετικότητα
- Μειωμένη δημιουργικότητα ή ανάληψη πρωτοβουλιών
- Μείωση της επίδοσης στην εργασία
- Προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις
- Αλλαγές στη διάθεση
- Απομόνωση
- Μειωμένη αντοχή και συνεχής εκνευρισμός
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το χρόνιο και παρατεταμένο εργασιακό στρες που δεν αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά οδηγεί συνήθως σε επαγγελματική εξουθένωση (burnout). H επαγγελματική εξουθένωση χαρακτηρίζεται από συναισθήματα εξάντλησης ή εξουθένωσης, αυξημένη συναισθηματική απομάκρυνση ή αλλιώς αποπροσωποποίηση από την εργασία, αρνητισμό ή κυνισμό αναφορικά με την εργασία και μειωμένη αποδοτικότητα. Αν και υπάρχουν κάποια κοινά συμπτώματα με το εργασιακό στρες, η επαγγελματική εξουθένωση θα μπορούσαμε να πουμε ότι είναι ένα βήμα παραπέρα, όπου τα συμπτώματα έχουν γίνει πολύ πιο έντονα.
Πώς μπορεί να προληφθεί και τι μπορούμε να κάνουμε αν νιώθουμε ότι βιώνουμε εργασιακό στρες; Το εργασιακό στρες είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικό τόσο για τη σωματική όσο και για την ψυχική υγεία των εργαζομένων και είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Μερικοί από τους τρόπους αντιμετώπισης είναι οι εξής:
- Σκεφτόμαστε τις αλλαγές που χρειάζεται να κάνουμε προκειμένου να μειώσουμε τα επίπεδα στρες. Κάποιες μπορούμε να τις κάνουμε μόνοι μας και για κάποιες να χρειαζόμαστε τη συμβολή των άλλων
- Εντοπίζουμε τους παράγοντες που δημιουργούν στρες και τους κάνουμε ευρύτερα γνωστούς στον εργασιακό χώρο
- Βάζουμε όρια για την τήρηση του ωραρίου και του φόρτου εργασίας
- Θέτουμε προτεραιότητες σε αυτά που έχουμε αναλάβει να κάνουμε
- Συνδεόμαστε με τους γύρω μας, τόσο με την οικογένεια και τους φίλους όσο και με συναδέλφους για να μοιραστούμε τυχόν δυσάρεστα συναισθήματα και να αποφορτιστούμε
- Αναζητάμε βοήθεια αν νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να διαχειριστούμε την κατάσταση και τα συναισθήματά μας
Πώς μπορούμε να φροντίσουμε την ψυχική μας υγεία στο εργασιακό περιβάλλον;
Αναγνωρίζουμε και επικοινωνούμε τα συναισθήματά μας: Το πρώτο βήμα όταν νιώθουμε ότι βιώνουμε κάποια ψυχοσυναισθηματική δυσκολία συνδεόμενη με την εργασία είναι να αναγνωρίσουμε τα σημάδια. Ο κάθε άνθρωπος μπορεί να εμφανίζει διαφορετικά συμπτώματα και το στρες να παίρνει διάφορες μορφές. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, μπορεί να εμφανίζει σωματικά συμπτώματα, με συχνό πονοκέφαλο, μυϊκούς πόνους, δερματικά προβλήματα ή προβλήματα με το στομάχι. Πρόκειται για τις περιπτώσεις όπου το στρες που βιώνουμε σωματοποιείται, με απλά λόγια ένα όργανο του σώματος ήδη καταπονημένο εμφανίζει συμπτώματα. Σε άλλους μπορεί να εμφανίζεται με συνεχή κόπωση, ανία, απουσία κινήτρου και ενδιαφέροντος, έντονη θλίψη και μειωμένη διάθεση. Είναι σημαντικό να παρατηρούμε τον εαυτό μας και τι μας συμβαίνει. Σε δεύτερο στάδιο η επικοινωνία των δυσκολιών και των συναισθημάτων με άλλους γύρω μας και κυρίως με τους συναδέλφους μας μπορεί να βοηθήσει να διατηρήσουμε την ψυχική μας υγεία, ενώ παράλληλα μας βοηθάει να αντιμετωπίσουμε αισθήματα ανησυχίας. Κάποιες φορές μπορεί να θεωρούμε ότι το να μοιραστούμε τις δυσκολίες μας είναι σημάδι αδυναμίας, όμως αντιθέτως μας βοηθάει να αποφορτιστούμε, να συνδεθούμε με τους γύρω μας και να λάβουμε υποστήριξη. Επιπλέον μέσα από αυτή διαδικασία ενδέχεται να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είμαστε μόνοι σε αυτό και να βρούμε από κοινού λύσεις με τους συναδέλφους.
Εντοπίζουμε τους παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν την ψυχική μας υγεία και βάζουμε όρια: Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που σχετίζονται με την ψυχική υγεία στην εργασία. Εντοπίζουμε τι είναι αυτό ή αυτά που μας προκαλούν άγχος και στρες και προσπαθούμε να δούμε τι θα μπορούσαμε κι εμείς από πλευράς μας να περιορίσουμε. Για παράδειγμα, αν θα ήταν εφικτό να βάζουμε όρια στα καθήκοντα που αναλαμβάνουμε και στο ωράριο της εργασίας. Κάποιοι εργαζόμενοι είναι πιο ευάλωτοι σε κατάστασεις εκφοβισμού και κατάχρησης εξουσίας λόγω κάποιων παραγόντων, όπως είναι το φύλο, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η εθνικότητα, η ηλικία και τα προβλήματα ψυχικής υγείας. Εξίσου ευάλωτοι είναι και οι εργαζόμενοι με συμβάσεις ορισμένου χρόνου ή ανασφάλιστοι. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε αυτό το σημείο επίσης να γνωρίζουμε ακριβώς τα εργασιακά μας δικαιώματα και υποχρεώσεις καθώς και την ισχύουσα σχετική νομοθεσία. Επιπλέον, αν παρατηρήσουμε τέτοιες καταστάσεις στο περιβάλλον εργασίας μας είναι σημαντικό να συνδεόμαστε με τους συναδέλφους, υποστηρίζοντάς τους και διεκδικώντας τη λήψη μέτρων καταπολέμησης τέτοιων φαινομένων.
Διατηρούμε, όσο είναι εφικτό, την ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής: Η ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής ορίζεται ως η ικανότητα κάποιου να εκπληρώνει τις εργασιακές του υποχρεώσεις, διατηρώντας ωστόσο και την ικανότητα να ανταπεξέρχεται στις οικογενειακές υποχρεώσεις, καθώς και τις μη σχετιζόμενες με την εργασία υποχρεώσεις και τις δραστηριότητες του κατά τον ελεύθερό του χρόνο. Η διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής δεν έχει να κάνει απλά με το να αφιερώνουμε ίσο χρόνο σε όλες μας τις δραστηριότητες και στην εργασία. Σχετίζεται περισσότερο με την ικανότητα μας να διαχειριζόμαστε το χρόνο μας αποτελεσματικά, αφιερώνοντας στην εργασία τον απαιτούμενο χρόνο αλλά και εξασφαλίζοντας την ευχαρίστηση και την ικανοποίηση από άλλες δραστηριότητες στην προσωπική μας ζωή. Οι εργαζόμενοι που δυσκολεύονται να διατηρήσουν αυτήν την ισορροπία, είναι πιθανό να υποφέρουν από στρες, άγχος, κατάθλιψη, αλλαγές στη διάθεση, εργασιακά ατυχήματα, κατάχρηση ουσιών και διαπροσωπικές συγκρούσεις με τους συναδέλφους. Για τους λόγους αυτούς χρειάζεται να προσπαθούμε να διαφυλάσσουμε την ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, βάζοντας τις κατάλληλες προτεραιότητες, αναζητώντας συνεχώς ευκαιρίες, αν νιώθουμε ότι το εργασιακό μας περιβάλλον δεν μας καλύπτει, παίρνοντας κάποιες ημέρες άδεια και κυρίως περνώντας χρόνο με αγαπημένους μας ανθρώπους και κάνοντας δραστηριότητες που μας γεμίζουν.
Φροντίζουμε τη σωματική μας υγεία: Η ψυχική με τη σωματική μας υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες, ενώ πολύ συχνά αλληλοεπηρεάζονται. Η βελτίωση της σωματικής υγείας μπορεί να βελτιώσει σημαντικά και την ψυχική μας υγεία. Προσπαθούμε να είμαστε σωματικά δραστήριοι στην εργασία μας, εντάσσοντας σύντομες δραστηριότητες που θα μπορούσαν να βελτιώσουν τη φυσική μας κατάσταση. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσαμε να οργανωθούμε μαζί με άλλους συναδέλφους. Εξίσου σημαντικό ρόλο παίζουν και η διατροφή, ο καλός ύπνος, τα συχνά και τακτικά γεύματα, η αποφυγή της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ ή της χρήσης άλλων ουσιών και ο περιορισμός της παρατεταμένης έκθεσης στον υπολογιστή, στο κινητό ή στο τάμπλετ.
Δε διστάζουμε να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό: Είναι πολύ πιθανό κάποιες φορές να μην είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε μόνοι μας το άγχος, το στρες και γενικότερα τις ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες που βιώνουμε στο εργασιακό μας περιβάλλον. Σε αυτήν την περιπτώση επικοινωνούμε με τον εργοδότη για να εξετάσουμε τι ευκαιρίες ψυχολογικής υποστήριξης θα μπορούσαν να παρέχονται από τον χώρο εργασίας μας. Χρειάζεται να θυμόμαστε ότι ανεξάρτητα από την εμπειρία μας και τη θέση μας σε ένα εργασιακό περιβάλλον, όλοι μπορεί να βιώσουμε κάποια στιγμή ή κατά διαστήματα δυσκολίες που σχετίζονται με την ψυχική μας υγεία. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να αναζητούμε πηγές που θα μπορούσαν να μας ανακουφίσουν.
Ενίσχυση της ψυχικής υγείας και ευθύνη του εργοδότη
Η προαγωγή της ψυχικής υγείας στο εργασιακό περιβάλλον δεν αποτελεί φυσικά αποκλειστικά ευθύνη του εργαζόμενου, αλλά και του ίδιου του εργοδότη μέσα από την εξασφάλιση ενός υγιούς και ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος. Παρακάτω αναφέρονται κάποιες πρωτοβουλίες που σχετίζονται με το εργασιακό πλαίσιο και αποτελούν ευθύνη του εργοδότη προκειμένου να διαφυλάξει την ψυχική υγεία των εργαζομένων του:
Αξιολόγηση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων στο εργασιακό περιβάλλον. Η αξιολόγηση των κινδύνων μπορεί να βοηθήσει στο τι μπορεί να γίνει πρακτικά για να ελεγχθούν. Πρέπει επίσης να αξιολογηθεί ο αριθμός των εργαζόμενων που επηρεάζονται από τις συνθήκες, η διάρκεια της έκθεσης, η συχνότητα και η σοβαρότητα των επιπτώσεων.
Έλεγχος των κινδύνων που πρακτικά μπορούν να ελεγχθούν. Αν κάποιοι κίνδυνοι είναι αναπόφευκτοι, π.χ. έκθεση σε τραυματικά γεγονότα λόγω της φύσης της δουλειάς, είναι σημαντικό τουλάχιστον να μειωθούν όσο το δυνατόν γίνεται και να παρέχονται κατάλληλοι τρόποι υποστήριξης στο προσωπικό.
Καταμερισμός του όγκου της δουλειάς και αποφυγή υπερφόρτωσης και υπερβολικής πίεσης των εργαζομένων. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να ελέγχεται ότι ο εργαζόμενος δεν υπερβαίνει το ωράριο της εργασίας του ή/και δεν ζητείται από τους ανωτέρους του να εργαστεί υπερωρίες, για τις οποίες ενδέχεται να μην πάρει αμοιβή.
Δημιουργία πολιτικών και πρωτοκόλλων αναφοράς, ιδιαίτερα για περιπτώσεις εκφοβισμού, παρενόχλησης, σωματικής ή λεκτικής βίας.
Ενθάρρυνση της ομαδικής εργασίας και του ομαδικού πνεύματος.
Γνωστοποίηση εκ μέρους του εργοδότη του οράματος και των στόχων της εταιρείας ώστε να είναι κατανοητά από τους εργαζομένους, καθώς και ορισμός των προσωπικών στόχων των εργαζομένων και των προσδοκιών για προσωπική ανάπτυξη και εξέλιξη. Στην περίπτωση που υπάρχουν, να γίνονται ευρύτερα γνωστοί οι ανθρωπιστικοί στόχοι της εταιρείας και να προωθείται η συμμετοχή των εργαζομένων στην επίτευξή τους.
Παροχή σχετικών εκπαιδεύσεων, όπως για θέματα διαχείρισης χρόνου, θέσπιση ορίων, προτεραιοποίηση, θέματα ψυχικής υγείας στο εργασιακό περιβάλλον με την συμμετοχή και αξιοποίηση του ιατρού εργασίας και τεχνικού ασφάλειας.
Παροχή ψυχολογικής υποστήριξης, εφόσον υπάρχει δυνατότητα. Θα ήταν ιδιαίτερα ωφέλιμο για την προαγωγή της ψυχικής υγείας των εργαζομένων ο εργοδότης να παρέχει δυνατότητες ψυχολογικής υποστήριξης για το προσωπικό του. Αυτό θα μπορούσε να γίνει είτε μέσα από την κάλυψη ενός ποσού για ατομικές συνεδρίες με κάποιο ψυχολόγο είτε μέσα από κάποιον εξωτερικό συνεργάτη ψυχολόγο, ο οποίος μπορεί να παρέχει ομαδικές συνεδρίες στους εργαζόμενους σε μικρές ομάδες μία φορά το μήνα.
Εδώ και χρόνια πλήθος ερευνών έχει δείξει ότι η ψυχική υγεία και ευημερία στην εργασία είναι εξίσου κομβικής σημασίας με τη σωματική υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων. Το 62% του ενήλικου πληθυσμού παγκοσμίως είναι οικομικά ενεργοί, γεγονός που σημαίνει ότι εργάζονται, ενώ για πολλούς από εμάς η εργασία αποτελεί μεγάλο κομμάτι της ζωής μας, λαμβάνοντας υπόψιν το χρόνο που αφιερώνουμε καθημερινά στο εργασιακό περιβάλλον. Για το λόγο αυτό χρειάζεται οι εργοδότες να φροντίζουν την ψυχική ευημερία των εργαζομένων, μειώνοντας τους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους όσο αυτό είναι εφικτό και παρέχοντας ένα υγιές, ασφαλές και υποστηρικτικό εργασιακό περιβάλλον. Παράλληλα, είναι σημαντικό κι εμείς οι ίδιοι, ως εργαζόμενοι, να αναγνωρίζουμε τα ανησυχητικά σημάδια, να συνδεόμαστε με συναδέλφους, να επικοινωνούμε και να βάζουμε τα απαραίτητα όρια, διατηρώντας μια καλή ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής.
Για τη δημιουργία του παρόντος αξιοποιήθηκαν περισσότερες από 20 επιστημονικές πηγές οι σημαντικότερες εκ των οποίων είναι:
