Παγκόσμια Ημέρα Άσθματος – Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για την ευρέως διαδεδομένη ασθένεια του αναπνευστικού

Με τις αναπνευστικές αλλεργίες να αυξάνονται κατακόρυφα τις τελευταίες δεκαετίες, η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Άσθματος παραμένει επίκαιρη. Διοργανώνεται από την «Παγκόσμια Πρωτοβουλία για το Άσθμα» (GINA) και εορτάζεται κάθε χρόνο την πρώτη Τρίτη του Μαΐου, θέτοντας στο επίκεντρο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για αυτή την ευρέως διαδεδομένη ασθένεια του αναπνευστικού συστήματος που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα ζωής μας. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: απασχολεί περισσότερους από 300 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, ενώ στην Ελλάδα –σύμφωνα με την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία– το βρογχικό άσθμα αφορά περίπου το 8,6% του πληθυσμού.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Queen Mary του Λονδίνου, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Thorax, η άρση των περιορισμών της πανδημίας οδήγησε σε αύξηση του κινδύνου πρόκλησης κρίσεων άσθματος, παρά το γεγονός ότι η COVID δεν έχει συσχετιστεί άμεσα με αυξημένο κίνδυνο κρίσεων άσθματος.*

Λίγα λόγια για το άσθμα

Πρόκειται για μια χρόνια νόσο, με γενετική προδιάθεση, που χαρακτηρίζεται από φλεγμονή των βρόγχων έχοντας εξάρσεις και υφέσεις. Μπορεί να έχει διάφορα στάδια ή μορφές. Υπάρχει διαλείπον άσθμα, ήπιο, μέτριο ή βαρύ, εξωγενές, ενδογενές. Επίσης, υπάρχει παιδικό άσθμα, άσθμα κύησης, άσθμα άθλησης, άσθμα ασπιρίνης και επαγγελματικό άσθμα.

Τα συμπτώματα του άσθματος είναι βήχας, συριγμός, δύσπνοια, βάρος στο στήθος και συνήθως εμφανίζονται βραδινές ώρες ή νωρίς το πρωί. Τα σημάδια ότι το άσθμα ενός ασθενούς επιδεινώνεται περιλαμβάνουν την ενοχλητικά αυξανόμενη δυσκολία στην αναπνοή, όπως μετριέται με μια συσκευή που χρησιμοποιείται για τον έλεγχο του και την αίσθηση ανάγκης περισσότερης χρήσης της συσκευής εισπνοής γρήγορης ανακούφισης. Την επιδείνωση των συμπτωμάτων μπορεί να προκαλέσουν αλλεργιογόνα όπως: σκόνη, διάφορες γύρεις, τρίχωμα ζώων, καπνός, υγρασία, φάρμακα, υλικά σε χώρους εργασίας όπως χρώματα, βερνίκια, λακ, σωματική άσκηση σε ψυχρό ή ξηρό αέρα, ατμοσφαιρικοί ρύποι. Επιδείνωση επίσης ή εμφάνιση μπορεί να λάβει χώρα και μετά από ιογενείς ή μικροβιακές λοιμώξεις του αναπνευστικού.

Κάτι που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι η αλλεργική ρινίτιδα και το αλλεργικό άσθμα είναι δύο διαφορετικές εκφάνσεις της ίδιας νόσου, που χτυπούν αντίστοιχα το ανώτερο και το κατώτερο αναπνευστικό. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, περίπου το 75% των περιπτώσεων άσθματος είναι αλλεργικής αιτιολογίας. Από αυτούς τους ασθενείς περίπου το 30% με 40% έχουν και αλλεργική ρινίτιδα. Αντίστοιχα, περίπου το 50% με 60% όσων έχουν αλλεργική ρινίτιδα έχουν ταυτόχρονα και αλλεργικό άσθμα. Υπολογίζεται ότι το 1/3 των ασθενών με αλλεργική ρινίτιδα θα παρουσιάσουν άσθμα κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Στην καθημερινότητα, το άσθμα μπορεί να είναι μια ενοχλητική κατάσταση που επηρεάζει την κοινωνική και επαγγελματική ζωή των ασθενών. Όταν κάποιος ασθενής έρθει σε επαφή με κάποιον εκλυτικό παράγοντα (ο εκλυτικός παράγοντας μπορεί να είναι οτιδήποτε προκαλεί συμπτώματα άσθματος ή επιδεινώνει τα ήδη υπάρχοντα συμπτώματα του άσθματος), οι βρόγχοι φλεγμαίνουν με αποτέλεσμα τη σύσπαση των βρογχικών λείων μυών, οίδημα και παραγωγή εκκρίσεων που είναι παχύρευστες και κολλώδεις και στενεύουν τον αυλό του βρόγχου έχοντας ως τελικό αποτέλεσμα τον περιορισμό της ροής του αέρα μέσα από αυτόν. Συνεπώς το άσθμα δυσχεραίνει το περπάτημα, την άσκηση και τη συνομιλία. Μπορεί λοιπόν να καταστεί αποθαρρυντικό, ιδιαίτερα για τους νέους ανθρώπους. Ενώ όμως το άσθμα δεν θεραπεύεται, μπορείτε να ελέγξετε τα συμπτώματά του.

Διάγνωση και θεραπεία

Η διάγνωση του άσθματος είναι απλή. Γίνεται από ειδικό πνευμονολόγο με κλινική εξέταση, ατομικό και οικογενειακό ιστορικό, αξιολόγηση απαντήσεων σε ερωτηματολόγια, απλές εξετάσεις αίματος και κυρίως με σπιρομέτρηση που είναι η κύρια εξέταση ελέγχου της λειτουργίας του πνεύμονα και ο οδηγός του πνευμονολόγου για τη διαφοροδιάγνωση του άσθματος από Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) ή διάμεσα νοσήματα.

Όσον αφορά τη θεραπεία, εξαρτάται από το στάδιο του άσθματος ή την αιτία του. Ο πνευμονολόγος σήμερα έχει στη φαρέτρα του αρκετούς τρόπους βελτίωσης της νόσου, όπως επίσης, δυνατότητες εκπαίδευσης του ασθενή επάνω στο πρόβλημά του με παρακολούθηση, ροομετρία, έλεγχο της αλλεργίας όπως επίσης, φαρμακευτική αγωγή ακόμα και στον βαριά πάσχοντα ασθενή.

Πώς θα βελτιώσουμε την καθημερινότητά μας

Άσκηση:

Δεδομένου ότι οι κρίσεις άσθματος δυσκολεύουν την αναπνοή, είναι κατανοητό ότι τα άτομα που πάσχουν από άσθμα μπορεί να ανησυχούν για το είδος της άσκησης που πρέπει να κάνουν ή εάν είναι ασφαλές να ασκηθούν γενικότερα. Η άσκηση είναι σημαντική εάν έχετε άσθμα – για τη συνολική υγεία και επίσης για να διατηρήσετε υγιείς τους πνεύμονες, σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Πνευμόνων (ALA). Εκτός από τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακών παθήσεων, εγκεφαλικών επεισοδίων και ορισμένων μορφών καρκίνου, καθώς και την ενίσχυση των οστών και των μυών, τη βελτίωση της διάθεσής σας και τη βοήθεια για να ζήσετε περισσότερο, η φυσική κατάσταση έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει ειδικά τη διαχείριση του άσθματος. Μια μελέτη** έδειξε ότι υψηλότερα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας συσχετίστηκαν με σημαντικά καλύτερο έλεγχο του άσθματος. Όσοι ασκούνταν περισσότερο (με δραστηριότητα περίπου 30 λεπτά τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας) ήταν 2,5 φορές καλύτεροι στον έλεγχο του άσθματος σε σύγκριση με άτομα που δεν ήταν σωματικά δραστήρια. Και η άσκηση μπορεί επίσης να συμβάλει στη διατήρηση υγιούς βάρος, το οποίο μπορεί να είναι ουσιαστικό για τη διαχείριση του άσθματος, σύμφωνα με το NHLBI. Η παχυσαρκία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον έλεγχο του άσθματος και μόλις 5-10% απώλεια βάρους μπορεί να βοηθήσει τα συμπτώματα του άσθματος.

Ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών παραγόντων άσθματος στο σπίτι και την εργασία:

Είναι γεγονός ότι μπορείτε να λάβετε μέτρα για να διατηρήσετε το σπίτι σας φιλικό προς το άσθμα εντοπίζοντας και ελαχιστοποιώντας κοινές αιτίες άσθματος σε εσωτερικούς χώρους, όπως τρίχωμα κατοικίδιων ζώων, μούχλα, ακάρεα σκόνης, χημικά ερεθιστικά (όπως καθαριστικά, χρώματα και αποσμητικά χώρου) και τον καπνό του τσιγάρου. Μερικές χρήσιμες τακτικές για τη διαχείριση των παραγόντων άσθματος περιλαμβάνουν τον καθορισμό ζωνών χωρίς κατοικίδια στο σπίτι (όπως υπνοδωμάτια), το πλύσιμο των κλινοσκεπασμάτων, το σφουγγάρισμα και το συχνό σκούπισμα με ηλεκτρική σκούπα και η τοποθέτηση καλυμμάτων σε μαξιλάρια και στρώματα.

Στην εργασία τώρα, εάν αντιμετωπίζετε συμπτώματα άσθματος, μιλήστε με τον προϊστάμενό σας και τους συναδέλφους σας για να προσπαθήσετε να εντοπίσετε τα αίτια – μπορεί να είναι οτιδήποτε: από μουχλιασμένα χαλιά μέχρι σκόνη και χημικά βιομηχανικού καθαρισμού. Στη συνέχεια αναζητήστε τον κατάλληλο τρόπο για να ελαχιστοποιήσετε την έκθεσή σας.

• *Tydeman F, Pfeffer PE, Vivaldi G, et al, Rebound in asthma exacerbations following relaxation of COVID-19 restrictions: a longitudinal population-based study (COVIDENCE UK), Thorax Published Online First: 23 November 2022. doi: 10.1136/thorax-2022-219591
• ** Bacon SL, Lemiere C, Moullec G, et al, Association between patterns of leisure time physical activity and asthma control in adult patients, BMJ Open Respiratory Research 2015;2:e000083. doi: 10.1136/bmjresp-2015-000083