Πληροφορίες Άρθρου

Web Content Viewer

Portlet Content
Ευεξία 24.02.2022

Οι ψυχολογικές συνέπειες της πανδημίας

Η είσοδος της πανδημίας COVID-19 στη ζωή και την καθημερινότητα όλων μας έχει διαταράξει, για άλλους λιγότερο και για άλλους περισσότερο, τόσο τον τρόπο όσο και τις συνθήκες εργασίας μας.

Οι ψυχολογικές συνέπειες της πανδημίας στους εργαζομένους
Την ανάπτυξη του παρόντος κειμένου ανέλαβε η ομάδα Ψυχολόγων του Ινστιτούτου Prolepsis, Χρύσα Γρηγοροπούλου και Ντίνα Ζώτα και τα μέλη της Επιστημονικής Ομάδας του Ινστιτούτου, Αναστασία Πανταζοπούλου, Ιατρός Δημόσιας Υγείας & ειδικός Ιατρός Εργασίας και Αφροδίτη Βελουδάκη, Ειδικός Επικοινωνίας της υγείας, υπό την εποπτεία της Δρ. Αθηνάς Λινού, Καθηγήτριας Επιδημιολογίας και Προέδρου του Ινστιτούτου Prolepsis.

Η είσοδος της πανδημίας COVID-19 στη ζωή και την καθημερινότητα όλων μας έχει διαταράξει, για άλλους λιγότερο και για άλλους περισσότερο, τόσο τον τρόπο όσο και τις συνθήκες εργασίας μας. Οι αλλαγές και οι προσαρμογές στις οποίες κληθήκαμε να ανταποκριθούμε ήταν πολλαπλές και ξαφνικές· η εισαγωγή της τηλεργασίας στην εργασιακή ρουτίνα, η απώλεια ή η αναστολή της εργασίας, η εργασιακή και οικονομική ανασφάλεια, αλλά και η αύξηση του φόρτου εργασίας, ιδιαίτερα για συγκεκριμένα επαγγέλματα, είναι μερικές από τις μεταβολές που προέκυψαν. Η οικονομική ανασφάλεια και ο γενικευμένος φόβος, το συνεχές αίσθημα αβεβαιότητας, τόσο για την υγεία όσο και για την εργασία, αλλά και η ανάγκη της συνεχούς τήρησης μέτρων (αποστάσεις, χρήση μάσκας, εξαερισμός χώρων κλπ) επιβάρυναν σημαντικά την ψυχολογική κατάσταση των εργαζομένων. Από την άλλη, όλοι εκείνοι οι προστατευτικοί παράγοντες που συνήθως μας βοηθούν να έχουμε μία καλή ψυχολογική κατάσταση συρρικνώθηκαν. Οι διαπροσωπικές επαφές, οι εξωτερικές δραστηριότητες και η καθημερινή ρουτίνα έχουν διαταραχθεί. Όπως είναι φυσικό, οι μεταβολές αυτές έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των εργαζομένων, με το φαινόμενο της επαγγελματικής εξουθένωσης να εμφανίζεται όλο και πιο συχνά.

Οι αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον λόγω της πανδημίας COVID-19

Η πανδημία COVID-19 αποτελεί μια σημαντική επιδημιολογική κρίση η οποία έχει πυροδοτήσει μεταξύ άλλων και μια εργασιακή κρίση. Τον τελευταίο χρόνο, τα μέτρα ατομικής και συλλογικής προστασίας, ο περιορισμός μετακίνησης και η επιδημιολογική κατάσταση της χώρας είχαν σημαντική επίδραση στον τρόπο που εργάζεται μεγάλος αριθμός ατόμων. Μια από τις σημαντικότερες αλλαγές ήταν η μετάβαση στην εργασία από το σπίτι. Όπως αναφέρεται μάλιστα και από την έρευνα εργατικού δυναμικού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η εργασία από το σπίτι εφαρμόστηκε περίπου για 1 στους 5 εργαζόμενους, μέσα στο 2020.

Επιπλέον, τα μέτρα προστασίας είχαν ως αποτέλεσμα οι επαγγελματίες σε χώρους, όπως η εστίαση και ο τουρισμός, να διακόψουν τη λειτουργία των επιχειρήσεών τους για κάποια χρονικά διαστήματα. Αυτό είχε ως συνέπεια πολλοί εργαζόμενοι να σταματήσουν εντελώς ξαφνικά να εργάζονται κατά τους μήνες που διήρκησαν τα lockdown. Ανάμεσα στις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από το μέτρο αυτό ήταν και η Ελλάδα, καθώς μεγάλο ποσοστό των επιχειρήσεων ανήκει στον χώρο του τουρισμού.

Μια ακόμη σημαντική αλλαγή στο πλαίσιο της εργασίας ήταν η δραματική αύξηση των ωρών εργασίας για κάποιες κατηγορίες επαγγελματιών, όπως είναι για παράδειγμα οι εργαζόμενοι στον χώρο της υγείας. Οι λειτουργοί υγείας βρέθηκαν στο επίκεντρο της επιδημιολογικής κρίσης, σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυξημένες ώρες εργασίας, έκθεση σε παράγοντες υψηλού κινδύνου για την υγεία των ίδιων και των οικογενειών τους, αλλά και εξαιρετικά απαιτητικές συνθήκες εργασίας είναι μερικές από τις δυσκολίες που έχουν κληθεί να αντιμετωπίσουν από την αρχή της πανδημίας. Επιπρόσθετα, ο συνεχής φόβος μετάδοσης της ασθένειας σε πολλές περιπτώσεις επηρέασε σημαντικά την επαφή τους με μέλη του συγγενικού και φιλικού τους περιβάλλοντος, περιορίζοντας τις κοινωνικές τους επαφές προκειμένου να προστατεύσουν τους ίδιους και τους αγαπημένους τους.

Παράλληλά όμως, και κατά την περίοδο επιστροφής στην κανονικότητα, οι συνήθειες στην εργασιακή καθημερινότητα έχουν αλλάξει σε μεγάλο βαθμό, καθώς έχουν εφαρμοστεί προληπτικά μέτρα προστασίας στους χώρους εργασίας. Οι εργαζόμενοι είναι απαραίτητο πλέον να χρησιμοποιούν μάσκες προστασίας και αντισηπτικά, να περιορίζουν τις δια ζώσης συναντήσεις και να διατηρούν τις αποστάσεις με συναδέλφους. Ορισμένοι χρειάζεται να εργάζονται πίσω από προστατευτικά υλικά (plexiglass) σε καθημερινή βάση. Επιπλέον, για τους ανεμβολίαστους εργαζόμενους είναι απαραίτητη πλέον η διενέργεια 2 rapid test την εβδομάδα με δική τους οικονομική επιβάρυνση. Οι εργοδότες είναι υπεύθυνοι για την ορθή τήρηση των μέτρων αυτών, την προστασία της υγείας των εργαζομένων στους χώρους εργασίας, αλλά και τη δημιουργία ενός κλίματος ασφάλειας. Στην περίπτωση που τα μέτρα δεν εφαρμόζονται επαρκώς και ορθά μπορεί να δημιουργηθεί ανησυχία στους εργαζόμενους, ιδιαίτερα εάν ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, αλλά και να μειωθεί η εμπιστοσύνη τους στους υπεύθυνους και στην ικανότητά τους να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους. Με τον τρόπο επιβαρύνεται η ψυχική κατάσταση των εργαζομένων και ενισχύεται ένα κλίμα ανασφάλειας.

Η ψυχολογική επίπτωση της πανδημίας στους εργαζόμενους

Συνολικά, τα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης αυξήθηκαν δραματικά το 2020 σε σχέση με άλλα έτη. Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους αυτού, η πανδημία βρισκόταν σε έξαρση και χαρακτηρίστηκε από πολλά “κύματα” στον αριθμό των κρουσμάτων, των ανθρώπινων απωλειών, αλλά και των περιορισμών μετακίνησης. Ανάλογες ήταν και οι μεταβολές στη συναισθηματική κατάσταση των συνανθρώπων μας. Μάλιστα, αναφέρθηκαν στοιχεία σύμφωνα με τα οποία το ψυχολογικό “βάρος” ήταν μεγαλύτερο κατά την έναρξη της πανδημίας που χαρακτηρίστηκε από αυστηρά μέτρα, ενώ μειώθηκε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, όπου τα κρούσματα ήταν λιγότερα αλλά και οι περιορισμοί είχαν μειωθεί και οι μετακινήσεις άρχισαν να επιτρέπονται. Για τα ενδιαφέροντα αυτά στοιχεία απαιτείται επιβεβαίωση μέσω περαιτέρω μελετών αναφορικά με τις επιπτώσεις της COVID-19 στην ψυχική υγεία του πληθυσμού.

Στο χώρο εργασίας, η μεγαλύτερη ψυχολογική επίπτωση παρατηρήθηκε, όπως είναι αναμενόμενο, στους εργαζόμενους που αντιμετώπισαν την ανεργία κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά και στους εργαζόμενους υψηλού κινδύνου, όπως οι λειτουργοί υγείας που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Ιδιαίτερα πλήττονται επίσης οι νέοι λόγω της ανασφάλειας που βιώνουν για την επαγγελματική τους αποκατάσταση σε αυτήν την δύσκολη φάση. Ποικίλα προβλήματα που αφορούν στην ψυχική υγεία των εργαζομένων αναδείχθηκαν την περίοδο αυτή, επηρεάζοντάς τους και σε σωματικό επίπεδο. Τα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και μετατραυματικού στρες, προβλήματα στον ύπνο, χρήση ναρκωτικών ουσιών και κατάχρηση αλκοόλ, ακόμη και αυτοκτονικός ιδεασμός αυξήθηκαν δραματικά, ιδιαίτερα στις ευάλωτες ομάδες, όπως οι επαγγελματίες πρώτης γραμμής αλλά και οι εργαζόμενοι μετανάστες.

Πολλά από τα ζητήματα ψυχικής υγείας πυροδοτήθηκαν και συνδέθηκαν άμεσα με την καταπόνηση/κούραση ή την ανασφάλεια στην εργασία, τον φόβο των εργαζομένων για τη μετάδοση του ιού, την απομόνωση λόγω lockdown, τις απαιτητικές συνθήκες εργασίας, αλλά και την πιθανότητα εκμετάλλευσης των εργασιακών δικαιωμάτων ως προς τις ώρες εργασίας. Από την άλλη, η εργασία εντός του ωραρίου, η ανάληψη μέτρων ατομικής προστασίας στον εργασιακό χώρο και η υποστήριξη που οι εργαζόμενοι λαμβάνουν από τους εργοδότες και τους προϊσταμένους σε αυτή τη συνεχώς μεταβαλλόμενη κατάσταση που επιφέρει σημαντικές εργασιακές αλλαγές, αποτέλεσαν παράγοντες που επηρέασαν θετικά την ευημερία αλλά και την απόδοση κάποιων εργαζομένων.

Επαγγελματική Εξουθένωση

Η επαγγελματική εξουθένωση (burnout) έχει ενταχθεί στην 11η Αναθεώρηση της Διεθνούς Ταξινόμησης Νοσημάτων, και έχει χαρακτηριστεί ως ένα εργασιακό φαινόμενο, χωρίς όμως να αποτελεί μια ιατρική ασθένεια. Όπως ορίζεται, η επαγγελματική εξουθένωση προκύπτει από το χρόνιο εργασιακό στρες, το οποίο δεν έχει αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Χαρακτηρίζεται από συναισθήματα εξάντλησης ή εξουθένωσης, αυξημένη συναισθηματική απομάκρυνση ή αλλιώς αποπροσωποποίηση από την εργασία, αρνητισμό ή κυνισμό αναφορικά με την εργασία και μειωμένη αποδοτικότητα. Υπάρχουν ορισμένα προειδοποιητικά σημάδια που αν τα προσέξουμε μπορούμε να αντιληφθούμε εάν βρισκόμαστε κοντά στην επαγγελματική εξουθένωση. Ορισμένα βασικά συμπτώματα του burnout είναι:

  • απώλεια της ευχαρίστησης από την εργασία,
  • έλλειψη ενεργητικότητας και κινήτρου,
  • αδιαφορία,
  • απάθεια και απομάκρυνση από τους άλλους,
  • ευερεθιστότητα και τάση για παράπονα αναφορικά με τις συνθήκες εργασίας,
  • εξάντληση ή μόνιμη υπερένταση που σχετίζεται με την εργασία,
  • αίσθημα ότι κάποιος είναι παγιδευμένος, αποτυχημένος,
  • τάση προς καταχρήσεις ή η παράβλεψη της ατομικής υγιεινής.

Οι αιτίες που οδηγούν στην επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να είναι πολλές και συνήθως συνδέονται μεταξύ τους. Ειδικότερα, κύριες αιτίες που έχει βρεθεί να επηρεάζουν την εμφάνιση των συμπτωμάτων είναι:

  • ο φόρτος εργασίας,
  • η έλλειψη ισορροπίας ανάμεσα στην προσωπική και εργασιακή ζωή,
  • η μειωμένη αίσθηση ελέγχου και ελευθερίας που αισθάνονται οι εργαζόμενοι αναφορικά με την εργασία τους,
  • τα οφέλη που λαμβάνουν από την εργασία τους,
  • ένα εργασιακό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αρνητική διάθεση και έλλειψη υποστήριξης.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η επαγγελματική εξουθένωση απασχολεί όλο και περισσότερους εργαζόμενους, οι οποίοι βλέπουν τις απαιτητικές εργασιακές συνθήκες να αυξάνουν τα επίπεδα άγχους που βιώνουν. Ιδιαίτερα οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο να εκδηλώσουν συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης, καθώς βρίσκονται στον “πυρήνα” της επιδημιολογικής κρίσης. Αντίστοιχα, οι εργαζόμενοι σε επιχειρήσεις αναγκαίων αγαθών που παρέμειναν ανοιχτές κατά τη διάρκεια των lockdown, όπως οι υπάλληλοι σε supermarket, ήρθαν αντιμέτωποι με τον κίνδυνο να παρουσιάσουν υψηλά ποσοστά επαγγελματικής εξουθένωσης, καθώς αυξήθηκαν σημαντικά οι ώρες εργασίας τους, αλλά και ερχόντουσαν σε επαφή με πλήθος κόσμου, αυξάνοντας τις πιθανότητες νόσησης και μετάδοσης της ασθένειας. Επιστρέφοντας στις σχολικές αίθουσες, οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται επίσης σε σημαντικό κίνδυνο να βιώσουν επαγγελματική εξουθένωση, λόγω του αυξημένου άγχους για έκθεση στον ιό στους χώρους του σχολείου όπου συνωστίζονται μαθητές και δάσκαλοι, αλλά και λόγω των αυξημένων διοικητικών υποχρεώσεων.  

Πώς όμως μπορεί να προληφθεί η επαγγελματική εξουθένωση;

Υπάρχουν συγκεκριμένοι παράγοντες που σχετίζονται με εμάς τους ίδιους ως εργαζόμενους για την αποφυγή της. Η διατήρηση μιας ισορροπημένης διατροφής, αλλά και η αποφόρτιση μέσα από τη σωματική άσκηση και τον καλό ύπνο βοηθούν σημαντικά. Επιπλέον, η κοινωνική στήριξη, και συγκεκριμένα οι ουσιαστικές σχέσεις με αγαπημένους μας, το υποστηρικτικό οικογενειακό πλαίσιο και η επικοινωνία μπορούν να βοηθήσουν σε μεγάλο βαθμό. Φυσικά, το ίδιο το περιβάλλον εργασίας μπορεί να διαφυλάξει την ψυχική υγεία των εργαζομένων, αποφεύγοντας την έντονη κριτική και ενισχύοντας την κοινωνική υποστήριξη και αλληλεπίδραση. Οι ευκαιρίες για ψυχολογική αποφόρτιση και στήριξη είναι ένα βασικό μέσο, με το οποίο ο χώρος εργασίας μπορεί να βοηθήσει να λάβουμε τη βοήθεια που χρειαζόμαστε για τη διαχείριση των συμπτωμάτων επαγγελματικής εξουθένωσης. Τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να είναι η ενσωμάτωση της κίνησης και της άσκησης στην εργασιακή ρουτίνα, όπως είναι οι συναντήσεις που γίνονται περπατώντας, οι ευκαιρίες ψυχολογικής στήριξης των εργαζομένων από ειδικούς, ο έπαινος και η ανταμοιβή και φυσικά, οι εύλογες εργασιακές απαιτήσεις αναφορικά με τον φόρτο αλλά και το ωράριο εργασίας.

Τι μπορούμε να κάνουμε όταν τελικά εμφανίζεται η επαγγελματική εξουθένωση;

Η επαγγελματική εξουθένωση είναι ιδιαίτερα επιβαρυντική και είναι σημαντικό οι εργαζόμενοι να την αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά. Μερικά βήματα για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι:

  • Η ενημέρωση του εργασιακού χώρου σχετικά με τους παράγοντες που προκαλούν συνεχή πίεση στον εργαζόμενο και η από κοινού αναζήτηση λύσεων.
  • Η θέσπιση ορίων για τη τήρηση του ωραρίου και του φόρτου εργασίας.
  • Η ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών και της κοινωνικής σύνδεσης τόσο με φίλους, μέλη της οικογένειας αλλά και με συναδέλφους με σκοπό το μοίρασμα των αρνητικών συναισθημάτων.
  • Η λήψη αδειών από την δουλειά με στόχο την αποφόρτιση και την απομάκρυνση του εργαζομένου, με τη συμμετοχή σε ευχάριστες δραστηριότητες.
  • Η οργάνωσης μιας υγιούς καθημερινής ρουτίνας (και η διατήρησή της σε περίπτωση τηλεργασίας) που περιλαμβάνει καθημερινή άσκηση, υγιεινή διατροφή, συγκεκριμένες ώρες μακριά από οθόνες, επαρκή ύπνο αλλά και ευχάριστες και δημιουργικές δραστηριότητες.
  • nbsp; Η αναζήτηση υποστήριξης από ειδικό ψυχικής υγείας, εφόσον τα παραπάνω δεν βοηθούν και τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει το άτομο παραμένουν.

Πρωτοβουλίες στο εργασιακό περιβάλλον για την ενίσχυση της ψυχικής υγείας

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η σημαντικότερη ίσως αλλαγή που επέφερε η πανδημία στο εργασιακό περιβάλλον ήταν η μετάβαση στην εξ αποστάσεως εργασία. Η μετάβαση αυτή έγινε αρκετά αιφνίδια, κάτι που αποτέλεσε πρόκληση για πολλούς οργανισμούς. Πλέον, για μεγάλη μερίδα εργαζομένων η εργασία από το σπίτι έχει εγκαθιδρυθεί ως ο κύριος τρόπος εργασίας. Η αρχική προσαρμογή ήταν αρκετά δύσκολη, ιδιαίτερα για τους εργαζόμενους γονείς που έπρεπε να δουλεύουν στον χώρο του σπιτιού όπου τα παιδιά παρακολουθούσαν παράλληλα τα διαδικτυακά μαθήματα του σχολείου. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου πολλά ήταν τα εργασιακά περιβάλλοντα που απέδειξαν την προσαρμοστικότητά τους στη νέα κατάσταση και εφάρμοσαν πρακτικές ευέλικτης εργασίας αναφορικά με τις ώρες εργασίας και το ωράριο. Αυτή ήταν μια πραγματικά ενδιαφέρουσα και θετική ανατροπή, δεδομένης της αιφνίδιας αλλαγής στις εργασιακές συνθήκες που επέβαλε η πανδημία. Τα πλεονεκτήματα της ευέλικτης εργασίας είναι πολλά, όπως έχει αποδειχθεί, και σχετίζονται άμεσα με την καλύτερη ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, την ευεξία αλλά και την παραγωγικότητα των εργαζομένων. Παρόλο που πολλοί οργανισμοί επιστρέφουν σταδιακά στους χώρους εργασίας, η δυνατότητα της εξ αποστάσεως εργασίας φαίνεται ότι δεν εγκαταλείπεται εξολοκλήρου. Αντίθετα, υβριδικά μοντέλα εργασίας εφαρμόζονται, όπου οι εργαζόμενοι δουλεύουν από το σπίτι αλλά και από τον χώρο εργασίας.

Στο πλαίσιο των προκλήσεων που συνεχίζουμε να αντιμετωπίσουμε, είναι ιδιαίτερα κρίσιμο, οι εργοδότες και οι επιχειρήσεις να δείχνουν εκτίμηση και σεβασμό στους εργαζόμενους και να τους υποστηρίζουν κατά τη διάρκεια μιας τόσο αιφνιδιαστικής και απότομης «εισβολής», όπως αυτή της πανδημίας COVID-19. Ας δούμε μερικές επιλογές που έχει ένας εργοδότης στη διάθεσή του:

  • τον επανασχεδιασμό της εργασίας με στόχο την προστασία της υγείας εργαζομένων και πελατών,
  • την παροχή βοήθειας στους εργαζόμενους που ενδέχεται να μην έχουν ρυθμίσει τη φροντίδα των εξαρτώμενων από αυτούς ατόμων, και
  • τη μέριμνα για τον τρόπο αντιμετώπισης των αναγκών ψυχικής υγείας των εργαζομένων.

Αντλώντας από τις εμπειρίες άλλων χωρών, κάθε εργαζόμενος θα μπορούσε να ωφεληθεί από έναν πιο ευέλικτο προγραμματισμό και από διαλείμματα ανάπαυσης, τακτικής άσκησης, παροχής γευμάτων με υγιεινές διατροφικές επιλογές. Επίσης είναι σημαντικές και οι αλλαγές στην οργάνωση του οργανισμού που θα τον προετοιμάσουν να μπορεί να διαχειριστεί μελλοντικά παρόμοια γεγονότα και καταστάσεις (π.χ. πανδημίες, καταστροφές, καταστάσεις έκτακτης ανάγκης). Υιοθετώντας ένας οργανισμός ορισμένες από αυτές τις πρακτικές, κατά τη διάρκεια του αμειβόμενου χρόνου, μπορεί να συμβάλλει στην ικανοποίηση των εργαζομένων από τη δουλειά τους, στις καλές σχέσεις με τον εργοδότη και γενικότερα στην υγεία και ευεξία τους. Τέλος, είναι αναμενόμενο ορισμένοι εργαζόμενοι να ανησυχούν και να αγχώνονται για την επιστροφή τους σε έναν φυσικό χώρο εργασίας που θα μπορούσε να τους εκθέσει στην COVID-19. Η λήψη μέτρων για τη βελτίωση της υγιεινής στον χώρο εργασίας και η έμπρακτη απόδειξη πραγματικού ενδιαφέροντος από πλευράς εργοδοσίας για την υγεία των εργαζομένων μπορεί να μειώσει την ψυχολογική τους δυσφορία.

Πώς μπορούμε οι ίδιοι να αποφορτιστούμε από την εργασία και να βελτιώσουμε την ψυχική μας υγεία;

  • Αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα άγχους και τα σημάδια εξουθένωσης: Το πρώτο βήμα για να μπορέσουμε να βελτιώσουμε την ψυχική μας υγεία είναι να αντιληφθούμε τα αρνητικά μας συναισθήματα. Το άγχος είναι πιθανό να εμφανίζεται με πολλούς τρόπους, διαφορετικούς για τον κάθε άνθρωπο. Πολλές φορές μπορεί να αισθανόμαστε ανησυχία, κούραση, ένταση, λύπη, έλλειψη παρακίνησης ή θυμό. Επίσης, το άγχος μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα του ύπνου μας, τη συγκέντρωσή μας στη δουλειά ή την όρεξή μας. Είναι πιθανό να σωματοποιείται και να εντείνει τους πονοκεφάλους ή τους σωματικούς πόνους, δυσκολεύοντας την εργασία. Αν η επίδραση του στρες είναι γενικευμένη, διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα και επηρεάζει την εμπλοκή μας ακόμα και σε ευχάριστες καθημερινές δραστηριότητες, τότε σίγουρα είναι ένα “καμπανάκι κινδύνου” για την ψυχική μας υγεία. Ακόμη κι αν αισθανόμαστε ότι είμαστε οι μόνοι που βιώνουμε τα συναισθήματα αυτά, θα πρέπει να έχουμε στο νου μας πώς την περίοδο που διανύουμε τα αρνητικά συναισθήματα είναι έντονα σε μεγάλο ποσοστό εργαζομένων, πιθανώς και στους συναδέλφους μας.
  • Συνδεόμαστε με συναδέλφους: Ιδιαίτερα για όσους εργάζονται από το σπίτι η απώλεια της καθημερινής δια ζώσης επαφής με τους συναδέλφους μπορεί να έχει αρνητική επίπτωση. Αυτό μπορεί να είναι εντονότερο για όσους από εμάς μένουμε μόνοι ή αντιμετωπίζουμε δυσκολίες στην ψυχική μας υγεία. Είναι σημαντικό να διατηρήσουμε τις επαφές με άτομα του εργασιακού μας περιβάλλοντος, ακόμη και διαδικτυακά. Μπορούμε για παράδειγμα να προγραμματίσουμε διαδικτυακές συναντήσεις, ώστε να συζητήσουμε ζητήματα που αφορούν στην εργασία μας. Ωστόσο, παραμένει σημαντικό να επικοινωνούμε και για θέματα που δεν αφορούν εργασιακά ζητήματα ή δεν σχετίζονται με την πανδημία. Οι αλληλεπιδράσεις αυτές μοιάζουν πολύ με τις ευχάριστες συζητήσεις που θα κάναμε εάν βρισκόμασταν καθημερινά στον χώρο εργασίας μας.
  • Επικοινωνούμε εποικοδομητικά για εργασιακά ζητήματα: Είναι σύνηθες η έλλειψη της δια ζώσης επικοινωνίας να δημιουργεί δυσκολίες στον τρόπο που συνεργαζόμαστε με τους συναδέλφους. Όλες οι αρμοδιότητες αλλά και οι νέες αλλαγές θα πρέπει να επικοινωνούνται με τρόπο ξεκάθαρο και συστηματικό. Με τον τρόπο αυτό, μπορούμε να αποφύγουμε τυχόν παρεξηγήσεις, λανθασμένες προσδοκίες, αλλά και ασάφειες στον τρόπο εργασίας και τις υποχρεώσεις. Αυτό είναι σημαντικό για να μην δημιουργηθούν  με τη σειρά τους  συγκρούσεις, ένταση και εκνευρισμός, που θα επιβαρύνουν την ψυχική μας υγεία. Επιπλέον, στην περίπτωση που έχουμε αρχίσει να εμφανίζουμε συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης και οι συνθήκες εργασίας επιβαρύνουν την υγεία μας, σωματική και ψυχική, είναι σημαντικό να απευθυνθούμε στους προϊσταμένους μας για στήριξη. Προκειμένου να είμαστε παραγωγικοί στην εργασία μας θα πρέπει να φροντίσουμε τον εαυτό μας και να αντιμετωπίσουμε τα αρνητικά συναισθήματα. Έτσι, είναι προς όφελος όλων οι δυσκολίες αυτές να επικοινωνηθούν, ώστε να μπορέσουμε να λάβουμε την καλύτερη δυνατή στήριξη.
  • Προστατεύουμε τον εαυτό μας και τους άλλους: Η πανδημία είναι μια συλλογική κρίση που αφορά όλους μας. Μόνοι μας δεν μπορούμε να αλλάξουμε την κατάσταση, είναι ωστόσο σημαντικό κάθε ένας από εμάς να συμβάλλει στην αλλαγή της. Φροντίζουμε, λοιπόν, να κάνουμε όσα είναι στον δικό μας έλεγχο για τον περιορισμό της πανδημίας.  Έτσι, είναι σημαντικό να τηρούμε τα μέτρα προστασίας σε ατομικό επίπεδο α τόσο στον χώρο εργασίας μας όσο και στην καθημερινότητά μας, προκειμένου να προστατεύσουμε εμάς αλλά και τους γύρω μας. Κεντρικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή έχει και ο εμβολιασμός. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να εμβολιαστούμε εμείς, οι αγαπημένοι μας αλλά και οι συνάδελφοί μας. Από τη μια, ο επαρκής εμβολιασμός στον πληθυσμό θα μας επιτρέψει πολύ πιο σύντομα να επιστρέψουμε στην κανονικότητα, βρίσκοντας και πάλι τους παλιούς μας ρυθμούς στην εργασία. Από την άλλη, όταν πλέον εμείς και οι οικείοι μας είμαστε εμβολιασμένοι αισθανόμαστε μεγαλύτερη ανακούφιση και ασφάλεια, και παράλληλα μειώνεται το άγχος, η αγωνία και ο φόβος μας για τις σοβαρές συνέπειες που μπορεί να έχει ο ιός, τόσο σε εμάς τους ίδιους όσο και στους αγαπημένους μας. Ταυτόχρονα, δεν παραμελούμε τα υπόλοιπα μέτρα ατομικής προστασίας (μάσκα, χρήση αντισηπτικού πριν ακουμπήσουμε το πρόσωπό μας ή πριν φάμε, τήρηση αποστάσεων κοκ). Είναι λοιπόν απαραίτητο, στο μέτρο του δυνατού, να συμβάλλουμε και προσωπικά στον περιορισμό της πανδημίας.
  • Φροντίζουμε τη σωματική μας υγεία: Η ψυχική και σωματική μας υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Προκειμένου να διατηρήσουμε μια καλή ψυχική υγεία, είναι σημαντικό να φροντίζουμε το σώμα μας και τις συνήθειές μας. Υγιεινά γεύματα, συστηματική άσκηση, ποιοτικός ύπνος και αποφυγή καπνίσματος, κατάχρησης αλκοόλ ή/και χρήσης ναρκωτικών ουσιών είναι κάποιοι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να διατηρήσουμε μια υγιή καθημερινότητα. Κάτι που παρατηρείται σε αρκετούς εργαζόμενους την περίοδο αυτή είναι ότι περνούν αμέτρητες ώρες μπροστά από την οθόνη του υπολογιστή. Τα συχνά διαλείμματα, λοιπόν, που θα μας επιτρέψουν να κινηθούμε ακόμη και μέσα στο σπίτι, αλλά και ο ορισμός κάποιων ωρών κατά τη διάρκεια της ημέρας που θα απομακρυνθούμε από τον υπολογιστή, το κινητό ή το ταμπλετ μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα της εργασιακής μας ρουτίνας. Παράλληλα, η πανδημία μπορεί να γίνει αντιληπτή και ως μια ευκαιρία να γνωρίσουμε και να εμπλακούμε σε νέες δραστηριότητες που μπορούν να συμβάλλουν θετικά στο σώμα και το πνεύμα μας. Έτσι, μετά την ολοκλήρωση της εργασίας μπορούμε να χαλαρώσουμε δοκιμάζοντας νέα χόμπι, όπως ο χορός, το περπάτημα ή το τρέξιμο σε κάποιο κοντινό πάρκο.
  • Οργανώνουμε τις νέες συνθήκες εργασίας: Σταδιακά οι εργαζόμενοι επιστρέφουν στην “κανονικότητα”, ωστόσο αυτό μπορεί να σημαίνει για κάποιους ότι βρίσκονται σε μια μεταβατική περίοδο, αναφορικά με τις συνθήκες εργασίας. Η μεταβατική αυτή περίοδος μπορεί να πυροδοτεί συναισθήματα ανασφάλειας ή αγωνίας, αλλά και να οδηγεί σε μεγαλύτερη κούραση των εργαζομένων. Μια τέτοια κατάσταση μπορεί να είναι το υβριδικό μοντέλο εργασίας, δηλαδή η εργασία κάποιες ημέρες από το σπίτι και κάποιες ημέρες από το γραφείο. Καθώς οι δύο αυτοί χώροι διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους, ανάλογα προσαρμόζονται συνήθως και οι συνήθειές μας σε κάθε έναν από αυτούς. Η διατήρηση μιας συγκεκριμένης ρουτίνας και προγράμματος στην εργασιακή μας ημέρα είναι ένας τρόπος, ώστε ο χώρος εργασίας να μην μας αποπροσανατολίζει και να μην επιδρά στην ποιότητα της εργασίας μας. Για την εργασία από το σπίτι, η σωστή δόμηση ενός χώρου εργασίας μπορεί να συμβάλλει θετικά στην ψυχική μας κατάσταση. Μπορούμε να αφιερώσουμε έναν χώρο του σπιτιού όπου θα εργαζόμαστε, αποφεύγοντας να δουλεύουμε σε άλλα σημεία που σχετίζονται με τη χαλάρωση και την ξεκούρασή μας. Είναι πιθανό, επίσης, όταν εργαζόμαστε από το σπίτι να δουλεύουμε για περισσότερες ώρες, γεγονός που συμβάλλει στο πρόβλημα της επαγγελματικής εξουθένωσης. Θέτουμε, λοιπόν, ένα σαφές όριο στις ώρες εργασίας, παρόμοιο με αυτό που θα είχαμε εάν βρισκόμασταν στο γραφείο. Αντίστοιχα, η επιστροφή στο γραφείο είναι από μόνη της μια σημαντική αλλαγή. Έχοντας συνηθίσει την εργασία από το σπίτι είναι πιθανό να έχουμε αναπτύξει συνήθειες που μας βοηθούσαν να αποφορτιζόμαστε, τις οποίες μπορούμε να συνεχίσουμε. Αν για παράδειγμα, συνηθίζαμε την ώρα του μεσημεριανού να πηγαίνουμε μια βόλτα, θα είναι ωφέλιμο να το διατηρήσουμε και να το προσαρμόσουμε και στην εργασία μας από το γραφείο και το αντίστροφο.
  • Δεν διστάζουμε να ζητήσουμε βοήθεια για την ψυχική μας υγεία: Η περίοδος της πανδημίας μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβαρυντική για πολλούς εργαζόμενους. Εάν τα συναισθήματα που βιώνουμε μας επηρεάζουν σημαντικά σε ατομικό και επαγγελματικό επίπεδο, τότε μπορούμε να απευθυνθούμε στον φορέα εργασίας μας, ώστε να μας καθοδηγήσει ως προς τις διαθέσιμες ευκαιρίες ψυχολογικής στήριξης. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ανεξάρτητα της εμπειρίας μας αλλά και της θέσης μας σε ένα εργασιακό περιβάλλον, όλοι μπορεί να αντιμετωπίζουμε δυσκολίες ψυχολογικής φύσης, λόγω της πανδημίας. Είναι σημαντικό να μην αγνοούμε τα συναισθήματα αυτά, αλλά να συνδεόμαστε και να επικοινωνούμε ανοιχτά με τους συναδέλφους και τους εργοδότες μας. Μπορούμε να μοιραζόμαστε τους προβληματισμούς μας και τις ανάγκες μας, ώστε να αξιοποιήσουμε τις διαθέσιμες πηγές ψυχικής ανακούφισης και να δεχτούμε τις κατάλληλες υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης.

Από όσα έχουν αναφερθεί, είναι σαφές ότι με την έλευση της πανδημίας, οι εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο ήρθαν αντιμέτωποι με πολλαπλές προκλήσεις. Οι αλλαγές αυτές για τους περισσότερους εργαζόμενους είχαν ως αποτέλεσμα αναταραχές και σκαμπανεβάσματα στην ψυχική τους υγεία. Καθώς αυτές οι δυσκολίες ήταν καθολικές, αναδείχθηκε έντονα το ζήτημα της ψυχικής υγείας των εργαζομένων. Η νέα πραγματικότητα, με την οποία έχουμε όλοι μας έρθει αντιμέτωποι, έχει δημιουργήσει αρνητικά συναισθήματα σε πολλούς από εμάς όσον αφορά και τα εργασιακά ζητήματα. Έχει επηρεάσει αρνητικά την ευημερία μας ως εργαζόμενους, την ποιότητα της δουλειάς μας αλλά και την ευημερία της οικογένειάς μας. Μπορούμε όμως να αντιμετωπίσουμε τις ισχυρές προεκτάσεις της πανδημίας σε όλους τους τομείς της ζωής, ακολουθώντας μια υγιή ρουτίνα, λαμβάνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προφύλαξη της υγείας μας, όπως ο εμβολιασμός και η τήρηση των μέτρων ατομικής προστασίας, και παραμένοντας ευέλικτοι. Στο πλαίσιο αυτό, είναι πάντα σημαντικό και οι εργοδότες να υποστηρίζουν την ευημερία των εργαζομένων μέσω της παροχής ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού για την υγεία εργασιακού περιβάλλοντος (π.χ. ένα περιβάλλον που υποστηρίζει την οικονομική ασφάλεια, δεν προκαλεί επαγγελματικό άγχος και προωθεί την ευημερία). Οι συνέπειες της πανδημίας υπονομεύουν όχι μόνο τη σωματική αλλά και την ψυχική μας υγεία, και ως εκ τούτου έχουμε ευθύνη να κάνουμε ότι μπορούμε για να παραμείνουμε όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχικά καλά.

Για τη δημιουργία του παρόντος αξιοποιήθηκαν περισσότερες από 20 επιστημονικές πηγές οι σημαντικότερες εκ των οποίων είναι:
και άλλα Επιστημονικά Περιοδικά Ψυχολογίας.

Web Content Viewer

Portlet Content

Από το blog μας

Web Content Viewer

Portlet Content
Complementary Content
${loading}