Οι αλλεργίες, όπως δεν έχετε ξαναδιαβάσει γι’ αυτές

Γράφει η Λεμονιά Π. Παπαδάκη, Παθολόγος Msc (Stress και Προαγωγή της Υγείας)

Ένας στους τρεις Έλληνες νεαρής ηλικίας πάσχει από αλλεργίες σε αερομεταφερόμενους παράγοντες όπως γύρη, μύκητες, ακάρεα οικιακής σκόνης ή το τρίχωμα ζώων. Ένας στους δέκα Έλληνες πάσχει από άσθμα και η συχνότητα αυξήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Στην Ευρώπη, ο μισός πληθυσμός προβλέπεται μέχρι το 2025 να ταλαιπωρείται από κάποιου είδους χρόνια αλλεργία! Τι ισχύει στην πραγματικότητα για τις αλλεργίες; Σε αυτό το άρθρο θα διαβάσετε:

• Τι ορίζουμε ως αλλεργία
• Τι συμβαίνει στα παιδιά (προφυλάξτε τα με μια ζωή χωρίς τσιγάρο τουλάχιστον κατά τους 2 πρώτους μήνες της ζωής τους)
• Το ρόλο του στρες, της κληρονομικότητας και του τρόπου ζωής μας (spoiler: τα παιδάκια που ζουν με κατοικίδια έχουν λιγότερες αλλεργίες και νόσους όταν μεγαλώνουν!)
• Όσα πρέπει να ξέρετε για τις εποχιακές και τις τροφικές αλλεργίες
• Πληροφορίες για το άσθμα και την αναφυλαξία (η τελευταία θέλει μεγάλη προσοχή)
• Για τη θεραπεία των αλλεργιών (και πώς να μην την «μπερδέψουμε» με το κοινό κρυολόγημα)

«Ανακαλύφθηκε» στην Βιέννη! Τι είναι όμως η αλλεργία;

Η αλλεργία δεν αποτελεί η ίδια νόσο, αλλά έναν μηχανισμό που οδηγεί σε νοσηρές καταστάσεις. Ο όρος “Αλλεργία” πρωτοεμφανίστηκε στο Münchener Medizinische Wochenschrift στις 24 Ιουλίου 1906, σε μια πραγματεία του Clemens von Pirquet, ενός παιδιάτρου από τη Βιέννη ως “ειδικά τροποποιημένη αντιδραστικότητα του οργανισμού”.

Σήμερα ορίζουμε ως αλλεργία μια ανοσολογικά υπαγόμενη και ειδική σε αλλεργιογόνο υπερευαισθησία, που μπορεί να οδηγήσει σε ποικιλία διαφορετικών ασθενειών μέσω διαφόρων παθομηχανισμών. Έτσι θα πρέπει να ληφθούν διαφορετικές προσεγγίσεις στη διάγνωση, αντιμετώπιση και πρόληψη αυτών. Από έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Αλλεργιών και Κλινικής Ανοσολογίας (EAACI), πάνω από 150 εκατομμύρια άτομα στην Ευρώπη ταλαιπωρούνται από κάποιου είδους χρόνια αλλεργία. Προβλέπεται μέχρι το 2025 ο αριθμός αυτός να αυξηθεί στον μισό πληθυσμό της Ευρώπης!

Ποιοι άνθρωποι και πότε είναι πιο ευαίσθητοι;

• Οι αλλεργικές παθήσεις ή αντιδράσεις μπορούν να προσβάλλουν οποιοδήποτε οργανισμό ή σύστημα του ανθρωπίνου οργανισμού και μπορούν να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία.
• Τα παιδιά εμφανίζουν συχνότερα αλλεργίες σε σύγκριση με τους ενήλικες.
• Η αλλεργία συχνά εμφανίζεται στους πρώτους τρεις μήνες της ζωής και πολύ σπάνια κατά τη γέννηση, αν και υπάρχει ένα πολύ ισχυρό γενετικό υπόβαθρο.
• Το βρεφικό έκζεμα και η τροφική αλλεργία φαίνεται να προηγούνται της εμφάνισης του αλλεργικού άσθματος αλλά και της ρινίτιδας, εντούτοις υπάρχουν και άτομα με μεμονωμένο αλλεργικό άσθμα από την σχολική ηλικία χωρίς άλλα σημεία ατοπικής νόσου σε νεογνική ή προσχολική ηλικία. Ισχύει και το αντίθετο, παιδιά με νεογνικό έκζεμα χωρίς όμως να παρουσιάζουν τροφική ή εισπεόμενη αλλεργία.
• Σε μερικές περιπτώσεις η αλλεργία δεν παραμένει σε όλη τη διάρκεια της ζωής, εμφανίζεται, και σε κάποιους ασθενείς εξαφανίζεται αυτομάτως. Παρά ταύτα ορισμένα άτομα εκδηλώνουν τα πρώτα αλλεργικά συμπτώματα σε μεγάλη ηλικία. Η εναλλαγή ύφεσης -υποτροπής είναι πιθανή σε οποιοδήποτε ηλικιακό στάδιο και στιγμή. Πολλές αλλεργικές παθήσεις έχουν χρόνια πορεία.
• Το πρόβλημα μπορεί να είναι «εποχιακό» (άνοιξη ή φθινόπωρο) ή να διαρκεί καθ' όλη τη διάρκεια του έτους όπως συμβαίνει στα άτομα με ευαισθησία στην οικιακή σκόνη, σε διάφορα ζώα ή ακόμα και σε ορισμένα τρόφιμα. Συνηθέστερα αφορούν το αναπνευστικό σύστημα (αλλεργική ρινίτιδα ή άσθμα) και το δέρμα (αλλεργική δερματίτιδα ή ατοπικό έκζεμα, αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής, κνίδωση ή αγγειοοίδημα).

Το στρες, η κληρονομικότητα και ο τρόπος που ζούμε επηρεάζουν τις αλλεργίες

Οι αλλεργικές παθήσεις μπορεί να επηρεάζονται από ψυχολογικές διαδικασίες με θετικό ή με αρνητικό τρόπο. Παιδιά που πάσχουν από αλλεργίες σε μικρή ηλικία είναι πιο πιθανό, σε σχέση με άλλα, να έχουν και προβλήματα άγχους και κατάθλιψης, σύμφωνα με νέα έρευνα. Καθώς αυξάνεται ο αριθμός των αλλεργιών αυξάνεται και το σκορ άγχους και κατάθλιψης. Το άσθμα συσχετίζεται συχνά με αγχώδεις εκδηλώσεις αλλά και κατάθλιψη.

Το στρες έχει σημαντικό ρόλο στην παθογένεια της αλλεργίας και δρα με τρόπο καταλυτικό στην εκδήλωση της αλλεργικής αντίδρασης τόσο ως εκλυτικός παράγοντας όσο και ως αντίσταση στην θεραπευτική προσέγγιση. Οι κύριες περιφερικές ορμόνες του στρες (γλυκοκορτικοστεροειδή και κατεχολαμίνες επηρεάζουν ιδιαίτερα την ανοσιακή λειτουργία. Δεδομένα από πειραματόζωα ενισχύουν την άποψη ότι το στρες επιτείνει την αλλεργική φλεγμονή. Έρευνα στον γενικό πληθυσμό έδειξε θετική συσχέτιση μεταξύ του στρες και των συμπτωμάτων του άσθματος. Σε ασθματικούς ασθενείς, η έκθεσή στο στρες, αυξάνει την αναπνευστική αντίσταση και την βραχύτητα της αναπνοής, ενώ βοηθάει την φλεγμονή των αναπνευστικών οδών, αφού έχει προηγηθεί η επίθεση του αλλεργιογόνου παράγοντα. Επιπλέον μελέτες δείχνουν ότι το στρες (φυσικο, ψυχολογικό, ψυχοκοινωνικό) νωρίς στη ζωή, διευκολύνει την εκδήλωση της αλλεργικής νόσου αλλά και επιτείνει την αλλεργική φλεγμονή στην ενήλικο ζωή.

Η κληρονομικότητα έχει σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση του ατόμου και αγγίζει το 80%. αλλά εκτός της γενετικής προδιάθεσης το περιβάλλον ενεργοποιεί  την αλλεργική αντίδραση.

Οι παράγοντες κινδύνου σχετίζονται με τον τρόπο ζωής και τον πολιτισμό: αστυφιλία, κλιματική αλλαγή, διατροφή, έκθεση σε προϊόντα καπνού, κλειστή εσωτερικοί χώροι, εργασιακό περιβάλλον, αλλά και λοιμώξεις κυρίως ιογενείς (ρινοιοί στα παιδιά προσχολικής ηλικίας) και παράσιτα. Προσοχή όμως: 

• σημαντικές μελέτες προτείνουν ότι παρατεταμένη αποφυγή αλλεργιογόνων τροφών μπορεί να αποτελέσει παράγοντα κίνδυνου για τροφική αλλεργία!
• Επίσης Ερευνητές του University of Gothenburg, ανακάλυψαν ότι όταν μωρά που ζουν με κατοικίδια, έχουν λιγότερες αλλεργίες και άλλες νόσους όταν μεγαλώνουν. Σημειώνουν επίσης, ότι η ύπαρξη κατοικίδιων είναι μεταξύ άλλων ένας τρόπος μείωσης του κινδύνου αλλεργίας!

Στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ακαδημίας Αλλεργιών, Άσθματος & Ανοσολογίας (AAAAI 2017) που πραγματοποιήθηκε στην Ατλάντα, όσα παιδιά είχαν εκτεθεί στο τσιγάρο των γονιών τους σε ηλικία 2 μηνών, είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν ενδείξεις τροφικής αλλεργίας, ιδιαίτερα στα αυγά και στα φιστίκια. Η έκθεση νωρίς στη ζωή στο παθητικό κάπνισμα είναι ένας καλά τεκμηριωμένος παράγοντας κινδύνου για άσθμα και σε μερικές μελέτες, έχει φανεί πως είναι παράγοντας κινδύνου για ευαισθητοποίηση στα αλλεργιογόνα και για δερματικό έκζεμα. Επίσης η έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση κατά τον πρώτο χρόνο ζωής αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης αλλεργιών, στα τρόφιμα, στη μούχλα και στα κατοικίδια, σύμφωνα με νέα έρευνα.

Εποχιακές αλλεργίες, τροφικές αλλεργίες και αλλεργικές παθήσεις

Στην Ελλάδα, λόγω της αυξημένης κυκλοφορίας της γύρεως στην ατμόσφαιρα και άλλων αλλεργιογόνων κατά την άνοιξη, οι αλλεργίες είναι ιδιαίτερα συχνές κατά την εαρινή περίοδο. Οι συνήθεις αλλεργίες της άνοιξης, διαιρούνται σε αλλεργική ρινίτιδα, κνίδωση και αγγειοίδημα, άσθμα, επιπεφυκίτιδα, αναφυλαξία.

Κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου, τα αγριόχορτα είναι το επικρατέστερο αλλεργιογόνο. Η μούχλα, άλλο σημαντικό αλλεργιογόνο που μεταφέρεται και μέσω του αέρα, βρίσκεται τόσο σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους, προτιμά περιβάλλοντα με υγρασία οπού και αναπτύσσεται. Τα ακάρεα της σκόνης, μικροσκοπικοί οργανισμοί είναι μια άλλη συχνή αιτία αλλεργίας.

Οι κύριες αλλεργικές παθήσεις είναι η αλλεργική ρινίτιδα, επιπεφυκίτιδα, κνίδωση, αγγειοοίδημα, άσθμα, επαγγελματική αλλεργία, αλλεργία σε τροφές στο λατεξ, σε φάρμακα και από νυγμούς εντόμων.

Οι τροφικές αλλεργίες επηρεάζονται από περιβαλλοντικούς παράγοντες και φαίνεται ότι ευθύνονται για την αύξηση του επιπολασμού και όχι τόσο η γενετική προδιάθεση. Σημαντική επιβαρυντική κατάσταση είναι η παχυσαρκία και το μεταβολικό σύνδρομο, ο λανθασμένος τρόπος διατροφής, η έλλειψη βιταμίνης D3 κ.ά.

Το άσθμα περιγράφηκε ως μια ετερογενής νόσος, που συνήθως χαρακτηρίζεται από φλεγμονή των αεραγωγών και καθορίζεται από την παρουσία αναπνευστικών συμπτωμάτων όπως συριγμός, δύσπνοια, σφίξιμο στο στήθος και βήχα. Αποτελεί χρόνια αναπνευστική νόσο που μπορεί να επηρεάζει το 1–18% του πληθυσμού, με σημαντική ποικιλομορφία ανάμεσα στις διάφορες χώρες. Οι θεραπείες σήμερα έχουν εξελιχθεί έτσι ώστε να δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στον μακροχρόνιο έλεγχο της νόσου για να προλαμβάνονται τα συμπτώματα.

Η κύρια αλλεργική κατάσταση απειλητική για την ζωή είναι η αναφυλαξία. Πρόκειται για επείγουσα κλινική κατάσταση που εξελίσσεται μέσα σε λίγα λεπτά και χρήζει άμεσης αντιμετώπισης. Σημαντικά σημεία, είναι η πρόληψη και η εκπαίδευση του ατόμου με ιστορικό αναφυλαξίας και γενικότερα αλλεργικής αντίδρασης. Συνήθως είναι ως αποτέλεσμα τροφικής η' φαρμακευτικής αλλεργίας αλλά και από νυγμό υμενόπτερου. Τα αίτια αλλάζουν ανάλογα την ηλικία, με τα παιδιά και τους εφήβους να είναι οι τροφές, ενώ ενήλικες και άτομα τρίτης ηλικίας συνηθέστερο αίτιο είναι τα φάρμακα (πολυφαρμακία,αντιβιώσεις,μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη κ.ά).

Η έγκυρη διάγνωση των πρώιμων συμπτωμάτων και η άμεση μεταφορά σε τμήμα επειγόντων σώζει ζωές! Μάθετε περισσότερα για τα προγράμματα ασφάλισης υγείας της INTERAMERICAN!

Θεραπεία

Η αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνει την αποφυγή των αλλεργιογόνων και την ανακούφιση των συμπτωμάτων, με φάρμακα άλλα και με τις ολοένα αυξανόμενες  θεραπευτικές προσεγγίσεις.

Τα άτομα που παρουσιάζουν αλλεργικές αντιδράσεις θα πρέπει να παραπέμπονται στον Αλλεργιολόγο προκειμένου, μετά από προσεκτική εκτίμηση της κατάστασής τους, να υποβληθούν σε ειδική και εξατομικευμένη  θεραπεία.

Ο Αλλεργιολόγος μετά από λεπτομερές ιστορικό της παθήσεώς  θα μελετήσει το περιβάλλον στο χώρο του σπιτιού και της εργασίας, τις διατροφικές συνήθειες και γενικότερα τον τρόπο ζωής. Παράλληλα με την κλινική εξέταση απαιτείται και εργαστηριακός έλεγχος με δερματικές δοκιμασίες ή αλλεργικά tests. Τα άτομα που έχουν ισχυρή κληρονομικότητα δύσκολα θεραπεύονται αλλά μπορούν να ελεγχθούν αποτελεσματικά.

Μια συχνή κατάσταση που αντιμετωπίζει ο παθολόγος είναι τα παρόμοια συμπτώματα (βήχας, καταρροή, επιπεφυκίτιδα) ανάμεσα στο κοινό κρυολόγημα και την αλλεργία. Τα αίτια είναι διαφορετικά, το κοινό κρυολόγημα είναι αυτοϊώμενη λοίμωξη των ρινικών οδών, που χαρακτηρίζεται από άφθονες υδαρείς ή βλεννοπυώδεις ρινικές εκκρίσεις, πταρμούς, φαρυγγαλγία, ρινική συμφόρηση ή απόφραξη, βράγχος φωνής, κεφαλαλγία, καταβολή και ενίοτε δεκατική πυρετική κίνηση. Παρουσιάζει εποχιακή κατανομή με υψηλό ποσοστό τους χειμερινούς μήνες και οφείλεται σε ιούς ενώ η αλλεργική αντίδραση είναι η απάντηση του οργανισμού σε αλλεργιογόνες ουσίες και ως επόμενο η θεραπευτική αντιμετώπιση είναι διαφορετική. Η σωστή προσέγγιση απαιτεί, προσεκτικό ιστορικό και κλινική εξέταση. Τα άτομα που αντιμετωπίζουν ένα κρύωμα που “χρονίζει” πρέπει να επισκεφτούν τον παθολόγο τους για περαιτέρω διερεύνηση και θεραπεία και εκείνοι που συνηθίζουν να "κρυώνουν" την ίδια εποχή κάθε χρόνο, θα πρέπει να προγραμματίσουν άμεσα μία επίσκεψη σε αλλεργιολόγο».

Θέλετε να κλείσετε το ραντεβού σας με έναν ασφαλιστικό σύμβουλο της INTERAMERICAN; 

Πηγές:

1.GlobalAtlasAllergy, European Academy of Allergy and Clinical Immunology.
2. www.worldallergy.org

3. ΚΕΕΛΠΝΟ: Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη Διάγνωση και τη Θεραπεία των Λοιμώξεων

4. PLOS ONE

5. AAAAI 2017. The Journal of Allergy and Clinical Immunology

6. EnvironmentalHealthPerspectives