Πληροφορίες Άρθρου

Web Content Viewer

Portlet Content
Υγεία 26.08.2022

H Ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού κατά τη βρεφική και νηπιακή ηλικία: Τι πρέπει να γνωρίζουμε ως γονείς;

Ως νέοι γονείς ακούμε, διαβάζουμε και μαθαίνουμε για διάφορα θέματα, ειδικά κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού μας. Προσπαθούμε να διαχειριστούμε τις ανησυχίες μας, να λύσουμε ερωτήσεις και απορίες και να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για την ανάπτυξη και την εξέλιξή του.

Την ανάπτυξη του παρόντος κειμένου ανέλαβε η Ελένη Παπαδημητρίου, Παιδίατρος, και τα μέλη της Επιστημονικής Ομάδας του Ινστιτούτου, Αναστασία Πανταζοπούλου, Ιατρός Εργασίας - Ιατρός Δημόσιας Υγείας, Ντίνα Ζώτα, Ψυχολόγος - Ειδικός Προαγωγής Υγείας και Αφροδίτη Βελουδάκη, Ειδικός Επικοινωνίας της Υγείας, υπό την εποπτεία της Δρ. Αθηνάς Λινού, Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Prolepsis.

Ως νέοι γονείς ακούμε, διαβάζουμε και μαθαίνουμε για διάφορα θέματα, ειδικά κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού μας. Προσπαθούμε να διαχειριστούμε τις ανησυχίες μας, να λύσουμε ερωτήσεις και απορίες και να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για την ανάπτυξη και την εξέλιξή του. Κάποια από τα ζητήματα που μας απασχολούν συχνά είναι τι θα έπρεπε να μπορεί να κάνει το παιδί μας και σε ποια ηλικία και ποιοι είναι οι καταλληλότεροι τρόποι για να το ενισχύσουμε. Μία πολύ συχνή ερώτηση και ανησυχία των γονέων, λοιπόν, την οποία μοιράζονται με τον/την παιδίατρο, αφορά στην ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού, εάν δηλαδή έχει κατακτήσει τις δεξιότητες που πρέπει, σύμφωνα με την ηλικία του. Παραθέτουμε κάποιες πληροφορίες σχετικά με διάφορα σημαντικά ηλικιακά ορόσημα, ελπίζοντας ότι με το κείμενο αυτό θα μπορέσουμε να μειώσουμε το γονεϊκό στρες και να βοηθήσουμε στον εντοπισμό πιθανών προβλημάτων εγκαίρως, στις σπάνιες περιπτώσεις που αυτά παρουσιάζονται.

Η ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού διακρίνεται σε 4 βασικούς τομείς δεξιοτήτων:

  • Αδρή κινητικότητα: Εδώ περιλαμβάνεται η βάδιση, το τρέξιμο, το ανέβασμα και κατέβασμα σκάλας, κλπ.
  • Λεπτή κινητικότητα: Ο τομέας αυτός περιλαμβάνει τον συντονισμό των ματιών και των χεριών, όπως η σύλληψη/κράτημα των αντικειμένων και του μολυβιού, η γραφή, το σχέδιο, κλπ.
  • Επικοινωνία: Εδώ περιλαμβάνονται οι δεξιότητες που αφορούν στον λόγο, δηλαδή την ομιλία. Πρόκειται για την κατανόηση του λόγου (αντιληπτικός λόγος) και για την έκφραση του παιδιού με λόγο (εκφραστικός λόγος, ομιλία).
  • Ατομική και κοινωνική συμπεριφορά και έκφραση συναισθημάτων: Ο τομέας αυτός περιλαμβάνει το ντύσιμο, τη σίτιση (ντύνεται και τρώει μόνο του), τον έλεγχο των σφιγκτήρων (έβγαλε την πάνα), τη συνεργασία και το παιχνίδι με άλλα παιδιά και, τέλος, τη συναισθηματική του ανάπτυξη.

Αξίζει να σημειωθεί στο σημείο αυτό, ότι η σειρά με την οποία εμφανίζονται οι διάφορες δεξιότητες είναι η ίδια σε όλα τα παιδιά. Από την άλλη πλευρά, ο ρυθμός εμφάνισης των διάφορων δεξιοτήτων διαφέρει από παιδί σε παιδί. Αυτό σημαίνει ότι κάθε δεξιότητα δεν εμφανίζεται στην ίδια ηλικία σε όλα τα παιδιά, αλλά μέσα σε μία χρονική περίοδο, η οποία διαφέρει από παιδί σε παιδί. Έτσι λοιπόν, για κάθε δεξιότητα υπάρχει μία αρχική ηλικία εμφάνισης, μία μέση και μία οριακή ηλικία. Όταν ένα παιδί έχει φτάσει στην οριακή ηλικία για μία δεξιότητα και δεν την έχει εμφανίσει ακόμη, είναι σημαντικό να διερευνηθούν τα πιθανά αίτια αυτής της καθυστέρησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο/η παιδίατρος, που παρακολουθεί το παιδί, θα πρέπει να βρίσκεται σε εγρήγορση και αν το κρίνει σκόπιμο να παραπέμπει τον μικρό ασθενή για περαιτέρω έλεγχο σε αναπτυξιολόγο παιδίατρο. Εκείνος εκτιμά το παιδί και χρησιμοποιώντας κάποιες ποιοτικές και ποσοτικές ανιχνευτικές δοκιμασίες (ειδικά αναπτυξιακά ανιχνευτικά tests), ανάλογα πάντα με την ηλικία του παιδιού, τίθεται η διάγνωση και καθορίζεται ο τρόπος της παρέμβασης που πρέπει να ακολουθηθεί π.χ. εργοθεραπεία, λογοθεραπεία κλπ.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί ένα παιδί να είναι φυσιολογικό σε όλους τους τομείς της ανάπτυξης, αλλά να καθυστερεί σε έναν μόνο τομέα. Μπορεί δηλαδή να υστερεί μόνο στην ομιλία, μόνο στη βάδιση ή στον έλεγχο των σφιγκτήρων, κλπ. Και σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει το παιδί να εκτιμάται από ειδικό αναπτυξιολόγο παιδίατρο, ώστε να εξεταστεί που μπορεί να οφείλεται το εν λόγω θέμα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, με την πάροδο του χρόνου η καθυστέρηση αποκαθίσταται ενώ η ύπαρξη οργανικής αιτιολογίας, δηλαδή κάποιου παθολογικού αιτίου που μπορει να την προκαλεί είναι σπάνια. Συχνά, επίσης υπάρχει οικογενής προδιάθεση, δηλαδή ο ένας από τους δύο γονείς μπορεί να παρουσίαζε παρόμοια καθυστέρηση στην παιδική του ηλικία.

Παρακάτω, παρουσιάζεται η μέση ηλικία των δεξιοτήτων που συνήθως έχει κατακτήσει το παιδί στους τέσσερεις τομείς της ψυχοκινητικής του ανάπτυξης που προαναφέρθηκαν.

Τομέας αδρής κινητικότητας

  • 2ος μήνας: Το βρέφος ανασηκώνει το κεφαλάκι του όταν είναι μπρούμυτα
  • 3ος μήνας: Στηρίζει καλά το κεφαλάκι του όταν βρίσκεται σε όρθια θέση
  • 6ος – 7ος μήνας: Μπορεί και κάθεται σταθερά
  • 9ος – 10ος μήνας: Πιάνεται, σηκώνεται και στέκεται με υποστήριξη
  • 11ος μήνας: Κάνει πλέον βήματα με υποστήριξη
  • 12ος – 14ος μήνας: Μπορεί να βαδίσει χωρίς υποστήριξη και σταθερά κατά το 15ο μήνα
  • 18ος – 20ος μήνας: Μπορεί να τρέχει
  • 20ος – 24ος μήνας: Ανεβαίνει και κατεβαίνει σκαλάκια χωρίς να εναλλάσσει τα ποδαράκια του
  • 3ος χρόνος: Ανεβαίνει σκαλιά εναλλάσσοντας τα ποδαράκια του, κάνει ποδήλατο με βοηθητικές ρόδες, χοροπηδάει με τα δύο πόδια, στέκεται στο ένα πόδι
  • 4ος – 5ος χρόνος: Κατεβαίνει σκαλιά εναλλάσσοντας τα ποδαράκια του και κάνει κουτσό (στο έδαφος)

Τομέας λεπτής κινητικότητας

  • 2ος μήνας: Το βρέφος εστιάζει και παρακολουθεί, στρέφοντας το βλέμμα και το κεφαλάκι του 180Ο
  • 3ος μήνας – 4ος μήνας: Απλώνει και πιάνει αντικείμενα με τα χεράκια του
  • 6ος μήνας – 7ος μήνας: Μπορεί να μεταφέρει αντικείμενα από το ένα χέρι στο άλλο
  • 8ος μήνας: Το παιδί μπορεί να πιάνει αντικείμενα χρησιμοποιώντας όμως πλέον ολόκληρη την παλάμη
  • 10ος –11ος μήνας: Μπορεί να πιάνει αντικείμενα, αλλά τώρα χρησιμοποιεί τον αντίχειρα και το δείκτη του
  • 14ος μήνας: Πιάνει λειτουργικά το μολύβι και μουντζουρώνει στο χαρτί
  • 2,5 – 3 ετών: Σχεδιάζει κύκλο, φτιάχνει πύργο με 8 κυβάκια και «τρένο» με 4 κύβους
  • 4 – 5 ετών: Μπορεί να σχεδιάσει σταυρό, τετράγωνο, άνθρωπο, σπίτι

Τομέας επικοινωνίας

  • 2ος –3ος μήνας: Το μωρό μας προφέρει φθόγγους (π.χ. α, γκ)
  • 6ος – 7ος μήνας: Γυρίζει στο άκουσμα του ονόματός του
  • 8ος μήνας: Μπορεί να προφέρει δύο συλλαβές μαζί (μα-μα, μπα- μπα)
  • 12ος – 14ος μήνας: Χρησιμοποιεί 2-3 λέξεις και μπορεί να κατανοήσει και να ακολουθεί απλές οδηγίες
  • 18ος –20ος μήνας: Χρησιμοποιεί περίπου 10 λέξεις και δείχνει τα μέρη του σώματος
  • 20ος –24ος μήνας: Χρησιμοποιεί 80- 100 λέξεις, ακόμη και κάποιες τρισύλλαβες, ενώνει 2-3 λέξεις σε φράση και κάνει ερωτήσεις
  • 3ος χρόνος: Κάνει συνεχώς ερωτήσεις, κάνει προτάσεις, ξέρει το όνομά του, το φύλο του, ξέρει τα χρώματα
  • 4ος – 5ος χρόνος: Ξέρει τη διεύθυνσή του, την ηλικία του, την έννοια του χρόνου και μπορει να αναπαράγει ποιήματα/τραγούδια

Τομέας ατομικής και κοινωνικής συμπεριφοράς και έκφρασης συναισθημάτων

  • 2ος μήνας: Χαμογελάει συνειδητά
  • 3ος μήνας: Γελάει με ήχο, ή /και ξεκαρδίζεται
  • 9ος – 10ος μήνας: Μιμείται αυτά που βλέπει ή/και ακούει (παλαμάκια, γνέφει «γεια», «κου-κου-τσα»)
  • 12ος – 14ος μήνας: Μπορεί και πίνει από ποτήρι
  • 18ος –20ος μήνας: Μπορεί και τρώει με κουτάλι, αρχίζει ο αρνητισμός (να λέει συχνά όχι), ξεκινάει το συμβολικό παιχνίδι (το παιδί είναι σε θέση αναπαριστά ένα αντικείμενο ή μια σκηνή, ενώ όσο μεγαλώνει τόσο πιο σύνθετο και πιο αφηρημένο γίνεται το παιχνίδι. Το παιδί μπορεί π.χ. να χρησιμοποιεί ένα τουβλάκι ως τηλέφωνο για να κάνει ότι τηλεφωνεί, ή να προσποιείται ότι πίνει «καφέ» από ένα πλαστικό φλυτζάνι, ή ακόμη να παριστάνει ότι είναι σκυλάκι ή γατάκι)
  • 20ος –24ος μήνας: Αρχίζει ο έλεγχος των σφιγκτήρων (απαλλαγή από την πάνα), προσπαθεί να ξεντυθεί μόνο του
  • 3ος χρόνος: Ξεντύνεται, και πλέον προσπαθεί να ντυθεί και μόνο του
  • 4ος – 5ος χρόνος: Απασχολείται με ομαδικό παιχνίδι (τα παιδιά απολαμβάνουν, έστω και λίγο στην αρχή και περισσότερο σταδιακά, να παίζουν δυο-τρία μαζί σε μικρές παρέες).

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, θα πρέπει να τονιστεί στο σημείο αυτό, ότι μπορεί να υπάρχουν αποκλίσεις στην ανάπτυξη κάθε παιδιού. Για τον λόγο αυτό, βασική συμβουλή κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού μας είναι η εξής: «δείχνουμε ψυχραιμία και περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα». Αν ωστόσο, βάσει και των πληροφορίων που παρουσιάστηκαν, υπάρχει ανησυχία, είναι σημαντικό να μην διστάζουμε να απευθυνόμαστε στους ειδικούς (π.χ. αναπτυξιολόγο παιδίατρο, παιδοψυχίατρο) και τις σχετικές υπηρεσίες υγείας, όπως για παράδειγμα τα Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα (ΙΠΔ) του Υπουργείου Υγείας, τα κέντρα ψυχικής υγείας και τα αρμόδια τμήματα δημοσίων νοσοκομείων.

Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να γίνει σαφές, ότι το τί είναι σε θέση να κάνει το παιδί εξαρτάται τόσο από τις δυνατότητές του, όσο και από τις ευκαιρίες και τα ερεθίσματα του περιβάλλοντός του. Κάποια παιδάκια μπορεί να τα κάνουν όλα λίγο πιο αργά. Αυτό όμως συχνά δεν σημαίνει κάτι αρνητικό και δεν καθορίζει το πώς θα τα καταφέρουν στη μετέπειτα ζωή τους. Ως γονείς είναι εξαιρετικά σημαντικό να είμαστε δίπλα στο παιδί, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξής του, καθώς μεγαλώνει και εξερευνά τον κόσμο γύρω του. Είναι απαραίτητο να φροντίζουμε για την ασφάλειά του στην πορεία αυτή και να του δίνουμε ευκαιρίες για κίνηση και εξερεύνηση. Θα μπορούσαμε για παράδειγμα να σχεδιάζουμε εξορμήσεις στην φύση, στο βουνό ή την θάλασσα αλλά και στην καθημερινότητά μας να προσφέρουμε δυνατότητες για παιχνίδι εκτός σπιτιού, στο πάρκο, την παιδική χαρά ή στην ύπαιθρο. Η εξέλιξη άλλωστε είναι αποτέλεσμα ωρίμανσης, για την οποία πρέπει να έχουμε υπομονή, αλλά και αποτέλεσμα ευκαιριών, τις οποίες πρέπει να φροντίζουμε να παρέχουμε στο παιδί.

Για τη δημιουργία του παρόντος αξιοποιήθηκαν σημαντικά παιδιατρικά συγγράμματα καθώς και δημοσιευμένες επιστημονικές μελέτες και πηγές, όπως το CDC και το American Academy of Pediatrics.

Διαβάστε περισσότερα άρθρα από το Ινστιτούτο Prolepsis

Το μαγικό ταξίδι της εγκυμοσύνης και η ενδομήτρια ζωή: τι πρέπει να γνωρίζουμε;

Web Content Viewer

Portlet Content

Από το blog μας

Web Content Viewer

Portlet Content
Complementary Content
${loading}