Ως νέοι γονείς ακούμε, διαβάζουμε και μαθαίνουμε για διάφορα θέματα, ειδικά κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού μας. Προσπαθούμε να διαχειριστούμε τις ανησυχίες μας, να λύσουμε ερωτήσεις και απορίες και να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για την ανάπτυξη και την εξέλιξή του.
Την ανάπτυξη του παρόντος κειμένου ανέλαβε η Ελένη Παπαδημητρίου, Παιδίατρος, και τα μέλη της Επιστημονικής Ομάδας του Ινστιτούτου, Αναστασία Πανταζοπούλου, Ιατρός Εργασίας - Ιατρός Δημόσιας Υγείας, Ντίνα Ζώτα, Ψυχολόγος - Ειδικός Προαγωγής Υγείας και Αφροδίτη Βελουδάκη, Ειδικός Επικοινωνίας της Υγείας, υπό την εποπτεία της Δρ. Αθηνάς Λινού, Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Prolepsis.
Ως νέοι γονείς ακούμε, διαβάζουμε και μαθαίνουμε για διάφορα θέματα, ειδικά κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού μας. Προσπαθούμε να διαχειριστούμε τις ανησυχίες μας, να λύσουμε ερωτήσεις και απορίες και να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για την ανάπτυξη και την εξέλιξή του. Κάποια από τα ζητήματα που μας απασχολούν συχνά είναι τι θα έπρεπε να μπορεί να κάνει το παιδί μας και σε ποια ηλικία και ποιοι είναι οι καταλληλότεροι τρόποι για να το ενισχύσουμε. Μία πολύ συχνή ερώτηση και ανησυχία των γονέων, λοιπόν, την οποία μοιράζονται με τον/την παιδίατρο, αφορά στην ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού, εάν δηλαδή έχει κατακτήσει τις δεξιότητες που πρέπει, σύμφωνα με την ηλικία του. Παραθέτουμε κάποιες πληροφορίες σχετικά με διάφορα σημαντικά ηλικιακά ορόσημα, ελπίζοντας ότι με το κείμενο αυτό θα μπορέσουμε να μειώσουμε το γονεϊκό στρες και να βοηθήσουμε στον εντοπισμό πιθανών προβλημάτων εγκαίρως, στις σπάνιες περιπτώσεις που αυτά παρουσιάζονται.
Η ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού διακρίνεται σε 4 βασικούς τομείς δεξιοτήτων:
Αξίζει να σημειωθεί στο σημείο αυτό, ότι η σειρά με την οποία εμφανίζονται οι διάφορες δεξιότητες είναι η ίδια σε όλα τα παιδιά. Από την άλλη πλευρά, ο ρυθμός εμφάνισης των διάφορων δεξιοτήτων διαφέρει από παιδί σε παιδί. Αυτό σημαίνει ότι κάθε δεξιότητα δεν εμφανίζεται στην ίδια ηλικία σε όλα τα παιδιά, αλλά μέσα σε μία χρονική περίοδο, η οποία διαφέρει από παιδί σε παιδί. Έτσι λοιπόν, για κάθε δεξιότητα υπάρχει μία αρχική ηλικία εμφάνισης, μία μέση και μία οριακή ηλικία. Όταν ένα παιδί έχει φτάσει στην οριακή ηλικία για μία δεξιότητα και δεν την έχει εμφανίσει ακόμη, είναι σημαντικό να διερευνηθούν τα πιθανά αίτια αυτής της καθυστέρησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο/η παιδίατρος, που παρακολουθεί το παιδί, θα πρέπει να βρίσκεται σε εγρήγορση και αν το κρίνει σκόπιμο να παραπέμπει τον μικρό ασθενή για περαιτέρω έλεγχο σε αναπτυξιολόγο παιδίατρο. Εκείνος εκτιμά το παιδί και χρησιμοποιώντας κάποιες ποιοτικές και ποσοτικές ανιχνευτικές δοκιμασίες (ειδικά αναπτυξιακά ανιχνευτικά tests), ανάλογα πάντα με την ηλικία του παιδιού, τίθεται η διάγνωση και καθορίζεται ο τρόπος της παρέμβασης που πρέπει να ακολουθηθεί π.χ. εργοθεραπεία, λογοθεραπεία κλπ.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί ένα παιδί να είναι φυσιολογικό σε όλους τους τομείς της ανάπτυξης, αλλά να καθυστερεί σε έναν μόνο τομέα. Μπορεί δηλαδή να υστερεί μόνο στην ομιλία, μόνο στη βάδιση ή στον έλεγχο των σφιγκτήρων, κλπ. Και σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει το παιδί να εκτιμάται από ειδικό αναπτυξιολόγο παιδίατρο, ώστε να εξεταστεί που μπορεί να οφείλεται το εν λόγω θέμα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, με την πάροδο του χρόνου η καθυστέρηση αποκαθίσταται ενώ η ύπαρξη οργανικής αιτιολογίας, δηλαδή κάποιου παθολογικού αιτίου που μπορει να την προκαλεί είναι σπάνια. Συχνά, επίσης υπάρχει οικογενής προδιάθεση, δηλαδή ο ένας από τους δύο γονείς μπορεί να παρουσίαζε παρόμοια καθυστέρηση στην παιδική του ηλικία.
Παρακάτω, παρουσιάζεται η μέση ηλικία των δεξιοτήτων που συνήθως έχει κατακτήσει το παιδί στους τέσσερεις τομείς της ψυχοκινητικής του ανάπτυξης που προαναφέρθηκαν.
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, θα πρέπει να τονιστεί στο σημείο αυτό, ότι μπορεί να υπάρχουν αποκλίσεις στην ανάπτυξη κάθε παιδιού. Για τον λόγο αυτό, βασική συμβουλή κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού μας είναι η εξής: «δείχνουμε ψυχραιμία και περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα». Αν ωστόσο, βάσει και των πληροφορίων που παρουσιάστηκαν, υπάρχει ανησυχία, είναι σημαντικό να μην διστάζουμε να απευθυνόμαστε στους ειδικούς (π.χ. αναπτυξιολόγο παιδίατρο, παιδοψυχίατρο) και τις σχετικές υπηρεσίες υγείας, όπως για παράδειγμα τα Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα (ΙΠΔ) του Υπουργείου Υγείας, τα κέντρα ψυχικής υγείας και τα αρμόδια τμήματα δημοσίων νοσοκομείων.
Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να γίνει σαφές, ότι το τί είναι σε θέση να κάνει το παιδί εξαρτάται τόσο από τις δυνατότητές του, όσο και από τις ευκαιρίες και τα ερεθίσματα του περιβάλλοντός του. Κάποια παιδάκια μπορεί να τα κάνουν όλα λίγο πιο αργά. Αυτό όμως συχνά δεν σημαίνει κάτι αρνητικό και δεν καθορίζει το πώς θα τα καταφέρουν στη μετέπειτα ζωή τους. Ως γονείς είναι εξαιρετικά σημαντικό να είμαστε δίπλα στο παιδί, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξής του, καθώς μεγαλώνει και εξερευνά τον κόσμο γύρω του. Είναι απαραίτητο να φροντίζουμε για την ασφάλειά του στην πορεία αυτή και να του δίνουμε ευκαιρίες για κίνηση και εξερεύνηση. Θα μπορούσαμε για παράδειγμα να σχεδιάζουμε εξορμήσεις στην φύση, στο βουνό ή την θάλασσα αλλά και στην καθημερινότητά μας να προσφέρουμε δυνατότητες για παιχνίδι εκτός σπιτιού, στο πάρκο, την παιδική χαρά ή στην ύπαιθρο. Η εξέλιξη άλλωστε είναι αποτέλεσμα ωρίμανσης, για την οποία πρέπει να έχουμε υπομονή, αλλά και αποτέλεσμα ευκαιριών, τις οποίες πρέπει να φροντίζουμε να παρέχουμε στο παιδί.
Για τη δημιουργία του παρόντος αξιοποιήθηκαν σημαντικά παιδιατρικά συγγράμματα καθώς και δημοσιευμένες επιστημονικές μελέτες και πηγές, όπως το CDC και το American Academy of Pediatrics.
Διαβάστε περισσότερα άρθρα από το Ινστιτούτο Prolepsis
Το μαγικό ταξίδι της εγκυμοσύνης και η ενδομήτρια ζωή: τι πρέπει να γνωρίζουμε;