Φύλο και Κατάθλιψη: Κατανοώντας το χάσμα

Η κατάθλιψη αποτελεί μία σημαντική διαταραχή της ψυχικής υγείας. Συνοπτικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι χαρακτηρίζεται από ένα παρατεταμένο αίσθημα θλίψης, αδυναμία να βιώσει το άτομο ευχαρίστηση και απώλεια ενδιαφέροντος. Η κατάθλιψη, ή αλλιώς μείζονα καταθλιπτική διαταραχή ή κλινική κατάθλιψη, επηρεάζει σημαντικά το πώς σκεφτόμαστε, το πώς νιώθουμε και το πώς συμπεριφερόμαστε στην καθημερινότητά μας. Μπορεί επίσης να επιφέρει διάφορα συναισθηματικά ή σωματικά προβλήματα, επηρεάζοντας ακόμη και τη λειτουργικότητά μας. Είναι μία από τις πιο συχνές ψυχολογικές παθήσεις, με περίπου 5% του πληθυσμού παγκοσμίως να βιώνει κατάθλιψη, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, μάλιστα, παρατηρήθηκε αύξηση 25% των συμπτωμάτων κατάθλιψης και άγχους. Στην Ευρώπη ειδικότερα, αναφέρεται περίπου ένα 7% του πληθυσμού να υποφέρει από χρόνια κατάθλιψη.

Ποια είναι τα συμπτώματα της κατάθλιψης;

Τα συμπτώματα της κατάθλιψης μπορεί να διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Συνήθως, το άτομο παρουσιάζει μειωμένη διάθεση, απελπισία και απώλεια ευχαρίστησης και ενδιαφέροντος. Είναι σημαντικό εδώ να διαχωρίσουμε την κατάθλιψη από τις συχνές και φυσιολογικές συναισθηματικές αλλαγές και μεταπτώσεις που μπορεί να βιώνουμε. Πιο συγκεκριμένα, τα συμπτώματα ενός καταθλιπτικού επεισοδίου έχουν μεγαλύτερη διάρκεια και παρουσιάζονται συνεχόμενα καθόλη τη διάρκεια της ημέρας, με πιο συχνά από αυτά, τα παρακάτω:

• Συναισθηματικά και ψυχολογικά συμπτώματα, όπως μειωμένη συναισθηματική διάθεση, διάχυτη θλίψη, έλλειψη ελπίδας, συναισθήματα απελπισίας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, συναισθήματα αυτοκατηγορίας και ενοχής, συναισθήματα άγχους ή ανησυχίας, έλλειψη κινήτρου, ευερεθιστότητα, ιδέες θανάτου και αυτοκτονικές σκέψεις
• Σωματικά συμπτώματα, όπως δυσκολίες και διαταραχές στον ύπνο, αλλαγές στη διατροφή, χαμηλά επίπεδα ενέργειας, σωματικοί πόνοι που δεν οφείλονται σε οργανικό αίτιο
• Κοινωνικά συμπτώματα, όπως απομόνωση, απόσυρση από τον κοινωνικό περίγυρο, αποφυγή κοινωνικών συναναστροφών, δυσκολίες στο εργασιακό, οικογενειακό και διαπροσωπικό περιβάλλον

Η κατάθλιψη δεν είναι το ίδιο με τη στεναχώρια και το πένθος

Η απώλεια ενός αγαπημένου μας προσώπου, η απώλεια της εργασίας μας ή το τέλος μίας σχέσης επιφέρουν συνήθως συναισθήματα θλίψης, στεναχώριας και απελπισίας, τα οποία με μία πρώτη ανάγνωση, παραπέμπουν στην εικόνα της κατάθλιψης. Ωστόσο, τα συμπτώματα αυτά αποτελούν συνήθως μία φυσιολογική αντίδραση σε αρκετά δύσκολες και κρίσιμες καταστάσεις ζωής. Για παράδειγμα, είναι αναμενόμενο, όταν χάνουμε ένα δικό μας πρόσωπο, να βιώνουμε θλίψη, να έχουμε την ανάγκη να απομονωθούμε και να νιώθουμε ότι δεν έχουμε ενέργεια ή κίνητρο. Οι παραπάνω αντιδράσεις εντάσσονται περισσότερο στη διεργασία του πένθους, και διαφοροποιούνται από την κλινική κατάθλιψη.

Κατάθλιψη και έμφυλο χάσμα

Οι γυναίκες έχουν συνήθως διπλάσιες πιθανότητες να διαγνωστούν ή να εμφανίσουν κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Ειδικότερα, φαίνεται ότι η αναλογία για τη διάγνωση της κατάθλιψης στις γυναίκες είναι περίπου 1 στις 5. Η ίδια αναλογία στους άνδρες αντιστοιχεί περίπου στο 1 στους 8, δημιουργώντας αυτό που ονομάζουμε «έμφυλο χάσμα». Οι άνδρες, από την άλλη πλευρά, εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά στις εξαρτήσεις και στην κατάχρηση ουσιών απ’ ότι οι γυναίκες, όπως επίσης και στην αυτοκτονικότητα. Βάσει των επιστημονικών δεδομένων, οι διαφορές με βάση το φύλο ξεκινούν περίπου στην ηλικία των 12, κατά την έναρξη της εφηβείας, φαίνεται να συνεχίζονται καθόλη τη διάρκεια της ζωής και φθίνουν στην τρίτη ηλικία, όπου οι πιθανότητες εμφάνισης κατάθλιψης είναι περίπου ίδιες, ανεξάρτητα από το φύλο.

Ποιοι παράγοντες σχετίζονται με το έμφυλο χάσμα;

Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που ενδεχομένως σχετίζονται με την «υπερεκπροσώπηση» των γυναικών στη διάγνωση και την εμπειρία της κατάθλιψης. Κάποιες έρευνες αποδίδουν το έμφυλο αυτό χάσμα σε ορμονικές διαφορές και βιολογικούς παράγοντες. Πιο σύγχρονες έρευνες κάνουν λόγο και για κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Σύμφωνα με αυτές, οι άνδρες φαίνεται να είναι επίσης ευάλωτοι στην κατάθλιψη∙ ωστόσο, τείνουν συχνά να αρνούνται τις πιο αδύναμες και «σκοτεινές» πλευρές τους, τις καλύπτουν κάτω από άλλα συναισθήματα και συμπεριφορές και κατά συνέπεια, δεν αναζητούν επαγγελματική βοήθεια.

Βιολογικοί παράγοντες

Οι ορμονολογικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της ζωής, όπως η εφηβεία, η εγκυμοσύνη, η λοχεία και η εμμηνόπαυση, που επηρεάζουν τη διάθεση, φαίνονται να αποτελούν μία από τις αιτίες για τις οποίες οι γυναίκες ενδέχεται να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη. Σε όλες ωστόσο τις περιπτώσεις, οι ορμονολογικές αυτές αλλαγές δεν θεωρούνται επαρκείς από μόνες τους για να εμφανισθεί κατάθλιψη.

Αναλυτικότερα:

• Κατά την περίοδο της εφηβείας, παρατηρούνται ορμονικές αλλαγές που επηρεάζουν σημαντικά τη διάθεση και αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης. Ωστόσο, οι προσωρινές συναισθηματικές μεταπτώσεις κατά τη διάρκεια της εφηβείας, που συνδέονται με ορμονικές διακυμάνσεις, είναι συνήθως αναμενόμενες και φυσιολογικές. Αυτό που επιπλέον συμβαίνει στο αναπτυξιακό στάδιο της εφηβείας, είναι ότι αναδύονται και άλλες αλλαγές, όπως ζητήματα ταυτότητας, συγκρούσεις με τους γονείς και η διαμόρφωση της προσωπικότητας. Οι εμπειρίες αυτές σε συνδυασμό με τις ορμονικές αλλαγές, ενδέχεται να αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης κατάθλιψης στα κορίτσια κατά τη διάρκεια της εφηβείας και της αναδυόμενης ενηλικίωσης.
• Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, υπάρχουν επίσης σημαντικές ορμονικές αλλαγές, οι οποίες μπορεί να επιφέρουν συναισθηματικές διακυμάνσεις. Όταν μία γυναίκα είναι έγκυος, τα επίπεδα ορμονών που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη αυξάνονται. Οι αλλαγές αυτές δημιουργούν συνήθως συναισθήματα θλίψης, άγχους και απογοήτευσης. Οι συχνές εναλλαγές στη διάθεση κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης, είναι επίσης αναμενόμενες και φυσιολογικές. Ωστόσο, αν υπάρχει ιστορικό κατάθλιψης, δυσκολίες και προβλήματα στις σχέσεις, έκθεση σε στρεσογόνες καταστάσεις, απουσία υποστηρικτικού δικτύου ή η εγκυμοσύνη είναι ανεπιθύμητη, ο κίνδυνος εμφάνισης συμπτωμάτων κατάθλιψης αυξάνεται σημαντικά.
• Στη λοχεία, εκτός από τα συναισθήματα χαράς, πολλές γυναίκες μπορεί να βιώνουν θυμό, θλίψη ή είναι ευερέθιστες. Τα συναισθήματα αυτά διαρκούν συνήθως μία με δύο εβδομάδες, γι’ αυτό και ονομάζονται «μελαγχολία της λοχείας». Όταν διαρκούν όμως παραπάνω διάστημα και έχουν μεγαλύτερη ένταση, μπορεί να αποτελούν ενδείξεις επιλόχειου κατάθλιψης, της κατάθλιψης δηλαδή μετά τον τοκετό. Τα πιο συνήθη συμπτώματα είναι παρόμοια με αυτά της κατάθλιψης και σχετίζονται κυρίως με το νέο ρόλο της μητέρας και τη νέα σχέση που δημιουργείται (μητέρα – βρέφος). Ειδικότερα, τα συμπτώματα της επιλόχειου κατάθλιψης περιλαμβάνουν τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, το άγχος, τις διαταραχές στον ύπνο, την αδυναμία φροντίδας του βρέφους, το συναίσθημα της απόγνωσης, τη συνεχή διάθεση για κλάμα, την έλλειψη σύνδεσης με το βρέφος, την αμφισβήτηση της ικανότητας για τη φροντίδα του βρέφους, ακόμη και τις σκέψεις αυτοτραυματισμού ή και τον αυτοκτονικό ιδεασμό. Η επιλόχειος κατάθλιψη σχετίζεται με τις ορμονικές διακυμάνσεις που επηρεάζουν τη διάθεση, με διαταραχές κατά τη διάρκεια της κύησης και του τοκετού και δυσκολίες στον θηλασμό. Μπορεί επίσης να συνδέεται και με χαμηλή υποστήριξη που λαμβάνει μια γυναίκα από τους γύρω της, αλλά και με τις ευθύνες του νέου ρόλου, που για τις γυναίκες είναι συνήθως επιφορτισμένος με υψηλές προσδοκίες κοινωνικά. Η επιλόχειος κατάθλιψη επηρεάζει περίπου το 10-15% των γυναικών και εμφανίζεται συνήθως εντός δύο έως οκτώ εβδομάδων μετά τον τοκετό. Μπορεί, όμως, να προκύψει ακόμη και έναν χρόνο μετά τη γέννηση του βρέφους.
• Ο κίνδυνος εμφάνισης της κατάθλιψης στις γυναίκες μπορεί επίσης να αυξηθεί κατά την «προεμμηνόπαυση», την περίοδο δηλαδή της μετάβασης στην εμμηνόπαυση. Πρόκειται για το διάστημα όπου τα επίπεδα των ορμονών μπορεί να μεταβάλλονται εντελώς απρόβλεπτα και τα επίπεδα των οιστρογόνων να μειώνονται. Οι περισσότερες γυναίκες κατά την περίοδο της προεμμηνόπαυσης ή της εμμηνόπαυσης φαίνεται ωστόσο να μην εκδηλώνουν κατάθλιψη∙ οι πιθανότητες αυξάνονται όταν υπάρχει ιστορικό κατάθλιψης, έκθεση σε στρεσογόνα ή τραυματικά γεγονότα, όπως επίσης και όταν μια γυναίκα έχει πρόωρη εμμηνόπαυση.

Κοινωνικοί παράγοντες

Οι βιολογικοί παράγοντες και το ορμονικό υπόβαθρο ενδέχεται να αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της κατάθλιψης. Ωστόσο, από μόνοι τους δεν αρκούν για να οδηγήσουν σε αυτό. Οι κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν επίσης την εμφάνιση και τη διάγνωση της κατάθλιψης, αλλά και το έμφυλο χάσμα που σχετίζεται με αυτή.

Ένας από αυτούς τους παράγοντες αποτελούν τα έμφυλα στερεότυπα και οι ρόλοι του φύλου ή αλλιώς έμφυλοι ρόλοι. Πρόκειται για ρόλους, οι οποίοι κατασκευάζονται κοινωνικά και καθορίζουν τις συμπεριφορές και τις πολιτισμικές αξίες που θεωρούνται στερεοτυπικά αποδεκτές και κατάλληλες για τις γυναίκες και τους άνδρες. Οι έμφυλοι ρόλοι περνούν από τη μία γενιά στην άλλη μέσω της κοινωνικοποίησης, αρχικά στο πλαίσιο της οικογένειας και στη συνέχεια του σχολείου, του χώρου εργασίας, των διαπροσωπικών σχέσεων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Τα κορίτσια, από πολύ μικρή ηλικία, είθισται στερεοτυπικά στις περισσότερες κοινωνίες, να μαθαίνουν ότι χρειάζεται να ακούν τη γνώμη των γύρω τους, να προσέχουν την εξωτερική τους εμφάνιση, να είναι πιο ευαίσθητες και φροντιστικές προς τους άλλους και να αποφεύγουν συναισθηματικές αντιδράσεις που σχετίζονται κυρίως με το θυμό. Στα αγόρια δίνεται περισσότερη βάση στην ανεξαρτησία, τη συναισθηματική ακαμψία, την επιθετικότητα, τον ανταγωνισμό και την αποφυγή οποιασδήποτε συμπεριφοράς που μπορεί να θεωρηθεί «θηλυκή». Οι φράσεις όπως «έλα, μην κάνεις σαν κοριτσάκι» ή «οι άνδρες δεν κλαίνε» αποτελούν κάποια από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα – φράσεις που κι εμείς ενδεχομένως να έχουμε ακούσει κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Η πίεση που ασκείται κοινωνικά για την εκπλήρωση των κοινωνικών ρόλων με βάση το φύλο είναι έντονη τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άνδρες. Ωστόσο, οι γυναίκες δέχονται μεγαλύτερη πίεση, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψιν τη θέση της γυναίκας ιστορικά.

Με τη σειρά τους, οι κοινωνικές αυτές προσδοκίες σχετικά με τις συμπεριφορές που θεωρούνται αποδεκτές για κάθε φύλο, έχουν ως αποτέλεσμα τις έμφυλες διακρίσεις. Για παράδειγμα, μία γυναίκα που δουλεύει και είναι και μητέρα παράλληλα, είναι πολύ πιθανό να χαρακτηριστεί ως ανεπαρκής στον μητρικό της ρόλο ή να έχει δυσκολίες στο εργασιακό της περιβάλλον λόγω αυτού, ζητήματα τα οποία δεν συναντώνται το ίδιο συχνά στους άνδρες – γονείς.

Στους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες μία γυναίκα να εμφανίσει κατάθλιψη, συμπεριλαμβάνεται και η σεξουαλική και έμφυλη βία ή αλλιώς η βία κατά των γυναικών, που πλήττει κατά βάση τις γυναίκες. Η έμφυλη βία μπορεί να πάρει πολλές μορφές, όπως σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική και λεκτική κακοποίηση, ενδοοικογενειακή βία, και βία μεταξύ ερωτικών συντρόφων, προκαλώντας σωματικά, σεξουαλικά και ψυχικά τραύματα, όπως κατάθλιψη, διαταραχή μετατραυματικού στρες, κατάχρηση ουσιών και αυτοκτονικότητα.

Παρόλο που η συναισθηματική ακαμψία και η αποφυγή της ευαλωτότητας και της θλίψης μπορεί να μοιάζουν προστατευτικοί παράγοντες για την εμφάνιση της κατάθλιψης, κάθε άλλο παρά αυτό είναι. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με μελέτες οι άνδρες φαίνεται να είναι εξίσου ευάλωτοι στην κατάθλιψη με τις γυναίκες. Η διαφορά βρίσκεται περισσότερο στο ότι οι άνδρες δυσκολεύονται να εκφράσουν και να μοιραστούν τα συναισθήματά τους, αλλά και να αναζητήσουν βοήθεια. Οι άνδρες ενδέχεται να αρνούνται συστηματικά την καταθλιπτική τους διάθεση, η οποία μπορεί να καλύπτεται με άλλες αντιδράσεις και συμπεριφορές. Συνεπώς, δύσκολα θα απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Η αναζήτηση βοήθειας για θέματα ψυχικής υγείας μπορεί μάλιστα να εκληφθεί ως αδυναμία ή ως αποτυχία εκπλήρωσης του κοινωνικού τους ρόλου. Οι άνδρες βρίσκουν διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης, που ενδεχομένως να προσφέρουν προσωρινή ανακούφιση ή να τους αποσπούν την προσοχή. Επιπλέον, ακόμη και όταν αναζητούν βοήθεια, υπάρχει πιθανότητα υποδιάγνωσης της κατάθλιψης στους άνδρες. Αυτό συμβαίνει διότι η κλινική εικόνα που παρουσιάζουν και η συμπτωματολογία που αναφέρουν δεν ταιριάζει απόλυτα σε αυτήν της κατάθλιψης. Τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι στους άνδρες η κατάθλιψη συνήθως εμφανίζεται με κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών, επιθετικότητα, εξάρτηση από τυχερά παιχνίδια, έντονο εκνευρισμό και υπερφαγία. Χρειάζεται να αναφερθεί ωστόσο, ότι δεν κάνουμε λόγο για «ανδρική κατάθλιψη»∙ η κατάθλιψη δεν είναι μία διαφορετική πάθηση ανάλογα με το φύλο, απλά στους άνδρες πιθανώς να εμφανίζεται με διαφορετικά συμπτώματα. Η κατάθλιψη επομένως, μπορεί να πλήττει και τους άνδρες σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ’ ότι θεωρούμε, ωστόσο τα πρώτα σημάδια που εμφανίζουν δεν γίνονται εύκολα διακριτά.

Ζώντας με την κατάθλιψη

Η εμπειρία της κατάθλιψης διαφέρει από άτομο σε άτομο και η θεραπεία αποτελεί μία μοναδική διαδικασία για τον καθένα ή την καθεμία. Μιλώντας για την κατάθλιψη, χρειάζεται να κατανοήσουμε ότι τα συμπτώματα που εμφανίζει κάποιος ή κάποια που έχει κατάθλιψη, αποτελούν συχνά μια στρατηγική του ίδιου του οργανισμού, ώστε να μπορέσει να προσαρμοστεί σε μία συνθήκη, όταν άλλοι μηχανισμοί που διαθέτει έχουν αποτύχει. Παράλληλα, εξωτερικές συνθήκες, όπως η εργασιακή ανασφάλεια, η απώλεια της εργασίας, η οικονομική κρίση ή καταστάσεις έκτακτης ανάγκης (π.χ. η πανδημία COVID-19), επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο συναισθηματικά και δυσκολεύουν την ανάκτηση του ελέγχου.

Πώς αντιμετωπίζουμε την κατάθλιψη;

• Αναγνωρίζουμε τα συμπτώματα. Το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα είναι να αντιληφθεί το άτομο ότι πάσχει από κατάθλιψη. Η διαδικασία της αναγνώρισης, της συνειδητοποίησης, αλλά και της επιθυμίας για αλλαγή και αναζήτηση βοήθειας μπορεί να είναι επίπονη, γι’ αυτό και χρειάζεται να γίνεται στον χρόνο που επιθυμεί και χρειάζεται το κάθε άτομο.
• Απευθυνόμαστε σε κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας. Εφόσον το άτομο έχει αναγνωρίσει και αντιληφθεί αυτή τη σημαντική αλλαγή συναισθημάτων και ψυχικής κατάστασης, να μη διστάσει να ζητήσει τη βοήθεια κάποιου ειδικού ψυχικής υγείας.
• Αναζητούμε ομάδες αυτοβοήθειας ή ομάδες ομοτίμων, δηλαδή ατόμων που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση με εμάς και επιβλέπονται από κάποιον συντονιστή. Η συμμετοχή μας σε μία ομάδα ομοτίμων μας φέρνει κοντά με ανθρώπους που έχουν παρόμοια βιώματα με εμάς. Μας βοηθά να καταλαβαίνουμε ότι δεν είμαστε οι μόνοι που μπορεί να αισθανόμαστε με αυτόν τον τρόπο, ενώ παράλληλα η σύνδεσή μας με την ομάδα μπορεί να μας ανακουφίσει και να μας κινητοποιήσει.

Φροντίζω και υποστηρίζω τον εαυτό μου.

• Δίνουμε χώρο στο να βιώσουμε τα συναισθήματά μας, αντί να τα αποφεύγουμε. Ζούμε σε μία εποχή που η αδυναμία και η ευαλωτότητα συχνά θεωρούνται ότι ισοδυναμούν με την αποτυχία. Σε μια εποχή που χρειάζεται συνεχώς να είμαστε δυνατοί και δυνατές και δεν μας επιτρέπεται να στεναχωριόμαστε. Συνεπώς, όταν νιώθουμε συναισθήματα θλίψης, στεναχώριας ή εξάντλησης, το πιο σύνηθες είναι να προσπαθήσουμε να τα κρύψουμε ή να τα αποσιωπήσουμε. Ωστόσο, αυτό εν τέλει μπορεί να μας επιβαρύνει περισσότερο. Γι’ αυτό και όταν νιώθουμε, για παράδειγμα, ότι έχουμε την ανάγκη να κλάψουμε, είναι σημαντικό να μην αγνοήσουμε αυτήν την ανάγκη. Δίνουμε χώρο σε αυτές τις αντιδράσεις και συνεπώς στο συναίσθημά μας, ώστε να εκφραστεί και να κάνει τον κύκλο του.
• Μιλάμε για τις δυσκολίες μας σε ανθρώπους που εμπιστευόμαστε και με τους οποίους νιώθουμε ασφάλεια. Το να μοιραστούμε αυτό που μας συμβαίνει με δικούς μας ανθρώπους, μπορεί να νιώθουμε ότι μας βαραίνει περισσότερο και σε κάποιες περιπτώσεις να μας δημιουργεί ντροπή. Ωστόσο, η επικοινωνία και η διατήρηση των κοινωνικών μας σχέσεων, κυρίως αυτών όπου υπάρχει ασφάλεια και κατανόηση, μπορεί να μας ανακουφίσει και να μας κάνει να νιώσουμε καλύτερα.
• Προσπαθούμε να ακούσουμε και να κατανοήσουμε την «εσωτερική μας φωνή». Σχεδόν όλοι και όλες μας έχουμε μία «εσωτερική φωνή» που μας συνοδεύει σε ό,τι κάνουμε. Η δυσκολία βρίσκεται συνήθως στις πιο επικριτικές και αρνητικές «εσωτερικές φωνές». Αυτές, δηλαδή, που μας λένε ότι δεν είμαστε αρκετά ικανές και ικανοί και μας προκαλούν πόνο και ντροπή. Αυτές είναι που συνδέονται περισσότερο με την κατάθλιψη. Στο πλαίσιο αυτό, δίνουμε χώρο στον εαυτό μας να ακούσει και να αναγνωρίσει αυτήν την «εσωτερική φωνή», σε ποιες καταστάσεις ενεργοποιείται και ποια είναι τα συναισθήματα που συνδέονται με αυτήν την κατάσταση. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία μπορούμε να αναζητήσουμε άλλες «φωνές εσωτερικές», πιο φροντιστικές και συμπονετικές προς τον εαυτό μας, που μπορούν να λειτουργήσουν ανακουφιστικά.
• Διατηρούμε την καθημερινότητά μας και φροντίζουμε τον εαυτό μας. Η διατήρηση της ρουτίνας και η αυτοφροντίδα αποτελούν συχνές προκλήσεις για έναν άνθρωπο που ζει με την εμπειρία της κατάθλιψης. Ωστόσο, φαίνεται ότι δημιουργούν την αίσθηση της σταθερότητας, που είναι πολύ σημαντική όταν βιώνουμε δυσάρεστα συναισθήματα. Φροντίζουμε τη διατροφή μας, τον ύπνο μας και εντάσσουμε δραστηριότητες σωματικής άσκησης στο καθημερινό μας πρόγραμμα. Παράλληλα, διαθέτουμε χρόνο στον εαυτό μας για δραστηριότητες που μας αρέσουν και μας χαλαρώνουν.

Πώς μπορώ να υποστηρίξω κάποιον που πάσχει από κατάθλιψη;

Συνήθως, όταν κάποιος δικός μας άνθρωπος υποφέρει από κατάθλιψη, μπορεί να νιώθουμε φόβο, ντροπή, αβοηθησία, θλίψη, θυμό ή και ενοχή. Αυτά τα συναισθήματα είναι πολύ φυσιολογικά. Ωστόσο, το να προσφέρουμε την υποστήριξή μας σε κάποιον που ζει με τη κατάθλιψης είναι σημαντική.

• Αυτό που είναι σημαντικό αρχικά να κάνουμε είναι να δώσουμε τον χώρο και την ασφάλεια να μοιραστεί το πώς νιώθει και πώς βιώνει αυτήν τη κατάσταση, χωρίς να κρίνουμε ή να προσπαθήσουμε να δώσουμε συμβουλές.
• Η παρουσία μας και μόνο, κάποιες φορές, είναι αρκετή για να αισθανθεί κάποιος καλύτερα. Μπορούμε, παράλληλα, να ρωτήσουμε τι χρειάζεται από εμάς και πώς θα ήθελε να τον/την υποστηρίξουμε.
• Αναγνωρίζουμε τα συμπτώματα της κατάθλιψης και προσέχουμε ιδιαίτερα πιθανά σημάδια αυτοκτονικού ιδεασμού. Τέτοια σημάδια μπορεί να είναι η συχνή αναφορά σε πράξεις αυτοκτονίας, η κατοχή επικίνδυνων αντικειμένων, η πλήρης απόσυρση από τον κοινωνικό περίγυρο ή η κατάχρηση ουσιών.
• Είναι πολύ σημαντικό να μοιραστούμε την ανησυχία μας με αυτόν τον άνθρωπο και να συστήσουμε με ενσυναίσθηση και φροντίδα, να αναζητήσει βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.
• Τέλος, φροντίζουμε κι εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας. Η υποστήριξη ενός οικείου προσώπου που υποφέρει από κατάθλιψη μπορεί να είναι εξαντλητική, κάποιες φορές και για εμάς τους ίδιους. Αναζητούμε κι εμείς βοήθεια από φίλους ή συγγενείς, επικοινωνώντας μαζί τους τα συναισθήματά μας και τι χρειαζόμαστε.

Η έννοια της κατάθλιψης χρησιμοποιείται σε πολύ μεγάλο βαθμό και σε διαφορετικά πλαίσια από τους περισσότερους από εμάς στη σημερινή εποχή. Συζητιέται σε παρέες, μεταξύ φίλων, στην οικογένεια, αλλά και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πράγματι, τα τελευταία χρόνια αποτελεί μία από τις σημαντικότερες διαταραχές της ψυχικής υγείας. Χρειάζεται, ωστόσο, να τη διαφοροποιούμε από τη θλίψη και τη στεναχώρια, που μπορεί να βιώνουμε σε διάφορες περιστάσεις της ζωής μας. Εννοώντας ότι αποτελούν συναισθήματα που βιώνουμε καθημερινά και διαφέρουν από μια ψυχική διαταραχή όπως η κατάθλιψη, όπως περιγράφεται και παραπάνω. Παράλληλα, λαμβάνοντας υπόψιν τον παράγοντα του φύλου, η έμφυλη διάσταση της κατάθλιψης και τα υψηλότερα ποσοστά των γυναικών στη διάγνωση της κατάθλιψης φαίνεται να σχετίζονται, πέραν των βιολογικών παραγόντων, πχ. ορμονικοί παράγοντες, με τις κοινωνικές προσδοκίες και αξίες. Αυτές, συνήθως, είναι που κατατάσσουν τις συμπεριφορές μας, τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά μας σε αποδεκτά και μη, με βάση το φύλο μας. Με την πάροδο των χρόνων, παρατηρείται μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού σε θέματα ψυχικής υγείας, ιδιαίτερα μετά την πανδημία της COVID-19. Οι άνθρωποι φαίνεται να είναι, και είναι σημαντικό να γίνουν ακόμη πιο ανοιχτοί να μιλήσουν για αυτά που τους απασχολούν, για πιο δυσάρεστα συναισθήματα, όπως επίσης και να αναζητήσουν βοήθεια, ανεξάρτητα με το φύλο.

Για τη δημιουργία του παρόντος αξιοποιήθηκαν περισσότερες από 20 επιστημονικές πηγές οι σημαντικότερες εκ των οποίων είναι οι Αμερικάνικη Ψυχολογική Εταιρεία, Mayo Clinic, Frontiers in Psychology Journal, The Lancet Psychiatry Journal, UNICEF και άλλα Επιστημονικά Περιοδικά Ψυχολογίας.

Διαβάστε περισσότερα θέματα ευεξίας στη σχετική ενότητα του blog της Interamerican.