Υγεία 08.09.2021

Επιστροφή στο σχολείο και πανδημία COVID-19

Καθώς διανύουμε το δεύτερο έτος της πανδημίας της COVID-19 και έχοντας κατά νου τις μεταλλάξεις του ιού, η επιστροφή στο σχολείο αποτελεί μια αγχωτική περίοδο τόσο για εμάς όσο και για τα παιδιά μας. Η επιστροφή στις σχολικές αίθουσες αποτελεί όμως μια επιθυμητή επιστροφή στην κανονικότητα.

Την ανάπτυξη του παρόντος κειμένου ανέλαβε η ομάδα Ιατρών του Ινστιτούτου Prolepsis, Ελένη Παπαδημητρίου και Αναστασία Πανταζοπούλου και τα μέλη της Επιστημονικής Ομάδας του Ινστιτούτου, Ντίνα Ζώτα, Ψυχολόγος - Ειδικός προαγωγής της υγείας, Αφροδίτη Βελουδάκη, Ειδικός σε θέματα επικοινωνίας της υγείας και Κατερίνα Κανδυλιάρη, Ερευνήτρια, υπό την εποπτεία της Δρ. Αθηνάς Λινού, Καθηγήτριας Επιδημιολογίας και Προέδρου του Ινστιτούτου Prolepsis.

Καθώς διανύουμε το δεύτερο έτος της πανδημίας της COVID-19 και έχοντας κατά νου τις μεταλλάξεις του ιού, η επιστροφή στο σχολείο αποτελεί μια αγχωτική περίοδο τόσο για εμάς όσο και για τα παιδιά μας. Η επιστροφή στις σχολικές αίθουσες αποτελεί όμως μια επιθυμητή επιστροφή στην κανονικότητα. Θα προσφέρει και πάλι στα παιδιά τη δυνατότητα όχι μόνο να μάθουν, αλλά και να κοινωνικοποιηθούν, να δουν ξανά τους φίλους τους και να κάνουν καινούργιους. Ωστόσο είναι εξαιρετικά σημαντικό να γίνει με ασφάλεια για την προστασία της υγείας των μαθητών, των γονέων, των εκπαιδευτικών και της σχολικής κοινότητας εν γένει. Είναι σημαντικό επομένως, ως γονείς, να βοηθήσουμε τους μικρούς και μεγαλύτερους μαθητές, για μια πιο ομαλή και ασφαλή μετάβαση πίσω στο σχολείο. Η ομαλή μετάβαση είναι ακόμη πιο σημαντική την περίοδο που διανύουμε, λόγω των αυξημένων ανησυχιών που μπορεί να νιώθουν εξαιτίας της COVID-19, των μεταλλάξεων του ιού, αλλά και των απαραίτητων μέτρων που πρέπει καθημερινά και ανελλιπώς να τηρούνται για την προστασία από τη μετάδοση της νόσου. Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε ως γονείς;

Εμβολιασμός για την COVID-19

Όπως έχει αποδειχτεί, ο εμβολιασμός έναντι της COVID-19 αποτελεί την πρωταρχική στρατηγική για την προστασία της υγείας όλων μας. Μελέτες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά μπορούν να προσβληθούν από τον SARS-Cov-2 το ίδιο εύκολα όπως και οι ενήλικες. Όπως τονίζουν τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Ευρώπης και της Αμερικής (ECDC, CDC), τα εμβόλια είναι ασφαλή και μπορούν να βοηθήσουν το παιδί, ώστε να μην αρρωστήσει σοβαρά ακόμη και αν προσβληθεί από τον νέο κορωνοϊό.

Στη χώρα μας, σύμφωνα με τις οδηγίες της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, πλέον συστήνεται να εμβολιάζονται παιδιά και έφηβοι ηλικίας άνω των 12 ετών με mRNA εμβόλια κατά της COVID-19 (Pfizer). Παράλληλα, αναμένουμε τις επίσημες οδηγίες για τον εμβολιασμό των παιδιών κάτω των 12 ετών. Ο εμβολιασμός είναι το βασικό μέσο που θα βοηθήσει στην επιστροφή των μαθητών γυμνασίου και λυκείου, στην ασφαλή δια ζώσης εκπαίδευση και θα προστατέψει αυτούς και τις οικογένειές τους από τη μετάδοση του ιού, όπως επίσης και από τη σοβαρή νόσηση από αυτόν.

Στο σημείο αυτό, πρέπει να σημειωθεί ότι τα παιδιά, όπως και οι ενήλικες, θεωρούνται πλήρως εμβολιασμένα 2 εβδομάδες μετά τη δεύτερη δόση τους από τα εμβόλια δύο δόσεων, όπως είναι τα εμβόλια mRNA.

Μέτρα ατομικής προστασίας

Όπως ήδη γνωρίζουμε μέσω της εμπειρίας μας από την πανδημία, η χρήση μάσκας από τους μικρούς και μεγαλύτερους μαθητές παραμένει εξαιρετικά σημαντική για την προστασία τους από τη μετάδοση της COVID-19. Η μάσκα εξακολουθεί να είναι απαραίτητη και συστήνεται τόσο στους κλειστούς όσο και στους ανοιχτούς χώρους του σχολείου, ανεξαρτήτως αν κάποιος έχει εμβολιαστεί. Πιο συγκεκριμένα, στη χώρα μας η χρήση μάσκας είναι υποχρεωτική για όλα τα παιδιά ηλικίας 4 ετών και άνω. Αξίζει επίσης να αναφερθεί, ότι το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Αμερικής (CDC) προτείνει τη χρήση μάσκας για όλα τα παιδιά 2 ετών και άνω. Επομένως, είναι σημαντικό να δείξουμε στα παιδιά πως να φορούν σωστά τη μάσκα τους και να τους θυμίζουμε τη σημασία της χρήσης της στους χώρους του σχολείου. Ακόμα, προτείνεται να επιλέγουμε τόσο για εμάς ως ενήλικες όσο και για τα παιδιά και τους εφήβους, μάσκες υψηλής προστασίας (KN95/FFP2) ή και τη χρήση διπλής μάσκας μιας χρήσης. Οι μάσκες αυτές έχει αποδειχτεί ότι μας προστατεύουν σε μεγαλύτερο βαθμό από τον ιό.

Ταυτόχρονα, δεν πρέπει τα παιδιά να ξεχνούν τη σημασία του να πλένουν τα χέρια τους με νερό και σαπούνι, ώστε να περιορίσουν την πιθανότητα μετάδοσης της COVID-19. Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να τους θυμίζουμε το πόσο σημαντικό είναι το συχνό πλύσιμο των χεριών και ιδιαίτερα πριν το φαγητό. Μπορούμε, ακόμα, να μάθουμε στα παιδιά, ιδιαιτέρως τα μικρότερα, πώς να χρησιμοποιούν αντισηπτικό, ώστε να μπορούν να το χρησιμοποιήσουν σε περίπτωση που δεν έχουν πρόσβαση σε νερό και σαπούνι. Η χρήση αντισηπτικών με διαλύματα που περιέχουν 60% αλκοόλη, συστήνεται ωστόσο, κυρίως για τους πιο μεγάλους μαθητές, που μπορούν να τα χρησιμοποιούν με ασφάλεια. Σε παιδιά κάτω των 6 ετών, η χρήση τους θα πρέπει να γίνεται πάντα με επιτήρηση από τους δασκάλους ή τους γονείς.

Επιπλέον, παραμένει σημαντικό τα παιδιά να τηρούν την απόσταση του 1,5 μέτρου από τους συμμαθητές τους και τους εκπαιδευτικούς, τόσο εντός, όσο και εκτός της σχολικής αίθουσας. Επομένως, θα πρέπει να τους εξηγήσουμε ότι, επειδή συνεχίζουμε να διανύουμε μια δύσκολη περίοδο λόγω της πανδημίας, εξακολουθεί να είναι σημαντική η τήρηση των αποστάσεων από τους γύρω μας, ώστε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους.

Διαγνωστικά τεστ

Ιδιαίτερα στην περίπτωση μαθητών που δεν έχουν εμβολιαστεί, τα τεστ διαγνωστικού αυτοελέγχου (self-testing) έχει αποδειχτεί πως βοηθούν στην πρόληψη της μετάδοσης της νόσου σε ένα σημαντικό βαθμό. Η ακριβής συχνότητα που αυτά πρέπει να γίνονται, αναμένεται να οριστεί κατά την έναρξη της φετινής σχολικής χρονιάς. Ωστόσο, από την εμπειρία εφαρμογής του μέτρου κατά τη διάρκεια της προηγούμενης σχολικής περιόδου, φαίνεται να είναι επαρκής η διενέργεια self- test από τα παιδιά μας, μία έως δύο φορές την εβδομάδα.

Ομαδοποίηση (Cohorting)

Ένας ακόμα σημαντικός τρόπος να προφυλαχτούν τα παιδιά μας από την μετάδοση της νόσου μπορεί να είναι η «ομαδοποίηση». Με τον όρο ομαδοποίηση εννοούμε τη δημιουργία μικρών ομάδων παιδιών, τα οποία έρχονται σε επαφή μόνο μεταξύ τους κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Το θέμα της ομαδοποίησης και οι τρόποι που το μέτρο αυτό εφαρμόζεται θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης με τους διευθυντές και τους εκπαιδευτικούς των σχολείων, κατά τις συναντήσεις με τους γονείς. Παράλληλα, για την περίοδο που διανύουμε, μπορούμε να επεκτείνουμε το μέτρο αυτό και εκτός σχολείου, σε πιθανές δραστηριότητες του παιδιού μας, όπου έρχεται σε επαφή με συμμαθητές και φίλους, φτιάχνοντας μικρές κοινωνικές ομάδες. Προκειμένου να εφαρμοστεί πιο σωστά το μέτρο της ομαδοποίησης θα πρέπει:

Η κάθε ομάδα μαθητών να είναι μαζί κατά τη διάρκεια ολόκληρης της ημέρας με τον ίδιο ή τους ίδιους πάντα εκπαιδευτικούς και να αποφεύγεται η επαφή με τα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς άλλης ομάδας.
Ο αριθμός των παιδιών της ομάδας να αποφασίζεται ανάλογα με τις δυνατότητες του σχολείου (αριθμός αιθουσών και εκπαιδευτικών).
Μεταξύ των ομάδων συστήνεται να τηρείται απόσταση και μάλιστα, εφόσον αυτό είναι εφικτό, αυτή να είναι της τάξεως των 3 μέτρων.
Ο διαχωρισμός των ομάδων στη διάρκεια των διαλειμμάτων να γίνεται με τη χρήση φυσικών εμποδίων ή αυτοκόλλητων ταινιών στο έδαφος.
Η προσέλευση και η αποχώρηση των μαθητών στο σχολείο να γίνεται ανά ομάδα, σε διαφορετικό χρόνο, π.χ. κάθε ομάδα ανά 15 λεπτά και εάν υπάρχει η δυνατότητα από διαφορετικές εισόδους ή εξόδους.

Ωστόσο, θα πρέπει να γνωρίζουμε, ότι, αν και η ομαδοποίηση μπορεί να μειώσει τη μετάδοση της νόσου μεταξύ των διαφορετικών ομάδων μαθητών, δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσει τα υπόλοιπα μέτρα ατομικής προστασίας μεταξύ των παιδιών και των εκπαιδευτικών.

Χρήσιμες πληροφορίες για τις κτιριακές υποδομές

Ως γονείς είναι σημαντικό να ενημερωνόμαστε για τις ισχύουσες συστάσεις όσον αφορά στα μέτρα πρόληψης διασποράς και μετάδοσης της νόσου της COVID-19. Θέματα που μας προβληματίζουν, μπορούμε να τα συζητήσουμε με τους υπόλοιπους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, ώστε να παίρνονται από κοινού αποφάσεις, όταν κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Παράλληλα, καθώς η περίοδος που διανύουμε εξακολουθεί να είναι πρωτόγνωρη για όλους μας, γεμίζοντάς μας με άγχος, καλό θα είναι να επιδιώκουμε να πληροφορούμαστε για τα μέτρα που λαμβάνει το σχολείο από τους διευθυντές. Αυτό πολλές φορές είναι αρκετό, ώστε να μας ηρεμίσει σε ένα σημαντικό βαθμό. Ακολουθούν ορισμένες βασικές πληροφορίες που είναι σημαντικό να γνωρίζουμε, σχετικά με την καλή υγιεινή των χώρων.

Αερισμός

Ο συχνός αερισμός των χώρων αποτελεί μία ιδιαίτερα σημαντική παράμετρο πρόληψης της μετάδοσης ιών γενικά, και του νέου κορωνοϊού SARS-CoV-2 ειδικότερα. Επομένως, μπορούμε να προτείνουμε στα παιδιά μας, εφόσον η ηλικία τους το επιτρέπει, όταν φτάνουν στην τάξη να ανοίγουν τα παράθυρα κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Αντίστοιχα, μπορούμε να συμβουλέψουμε τα μικρότερα παιδιά, να το ζητούν από τον δάσκαλο ή τη δασκάλα τους. Αυτό θα συμβάλλει στην ανανέωση του αέρα με φρέσκο και στη μείωση της συγκέντρωσης σωματιδίων στον αέρα, που ενδεχομένως φέρουν τον ιό.

Επιπλέον, όταν βρεθούμε σε συγκεντρώσεις ή συναντήσεις γονέων και κηδεμόνων, μπορούμε να συζητήσουμε τη σημασία του σωστού αερισμού των χώρων. Ειδικότερα, οι αίθουσες θα πρέπει να αερίζονται επαρκώς για δύο ώρες πριν την προσέλευση, αλλά και για δύο ώρες μετά την αποχώρηση των μαθητών.

Συγχρόνως, στις συγκεντρώσεις αυτές, μπορούμε να συζητήσουμε και να ενημερωθούμε για τη σωστή συντήρηση των συστημάτων θέρμανσης ή/και ψύξης του σχολείου. Γενικά, πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα συστήματα θέρμανσης θα πρέπει να έχουν συντηρηθεί επαρκώς και ικανοποιητικά και σίγουρα θα πρέπει να μπορούν να λειτουργούν ακόμη και με ανοικτά παράθυρα, με τη χρήση θερμοστάτη, ώστε να αποφεύγονται οι ακραίες θερμοκρασίες.

Τέλος, ένα ακόμα σημαντικό θέμα προς συζήτηση είναι και ο επαρκής αερισμός και η τήρηση των αποστάσεων στα σχολικά λεωφορεία (εφόσον τα παιδιά μας μεταφέρονται με αυτόν τον τρόπο στο σχολείο). Αυτό, για παράδειγμα, μπορεί να επιτευχθεί, αν οι συνοδοί αφήνουν λίγα παράθυρα ανοιχτά και φροντίζουν ώστε τα παιδιά να αφήνουν τη θέση δίπλα τους κενή. Ακόμα καλύτερα, αν είναι δυνατόν, η μπροστινή και η πίσω σειρά, από αυτήν που κάθονται τα παιδιά, να είναι κενές μέσα στο λεωφορείο.

Καθαρισμός και απολύμανση

Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι ο επιμελής καθαρισμός των επιφανειών στις σχολικές αίθουσες, στις τουαλέτες και τους διαδρόμους (θρανία, καρέκλες, δάπεδα, χερούλια, προστατευτικές λαβές στις σκάλες, κλπ.) μία φορά την ημέρα, με τα κατάλληλα αντισηπτικά διαλύματα, είναι αρκετός για να απομακρύνει σωματίδια του ιού που έχουν παραμείνει σε επιφάνειες. Το μέτρο αυτό κατά την διάρκεια της πανδημίας συνήθως εφαρμόζεται από τα περισσότερα σχολεία.

Επιπλέον, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι την περίπτωση που κάποιος μαθητής ή εκπαιδευτικός νοσήσει ή διαπιστωθεί θετικός στον ιό χωρίς να παρουσιάζει συμπτώματα, τότε θα πρέπει να καθαριστεί, αλλά και στη συνέχεια, να απολυμανθεί ο χώρος ή οι χώροι στους οποίους βρέθηκε τις τελευταίες 24 ώρες πριν τη διάγνωση.

Επαφή με μαθητή ή εκπαιδευτικό που νοσεί

Στην περίπτωση που ένας μαθητής ή εκπαιδευτικός στο σχολείο του παιδιού μας εκδηλώσει συμπτώματα, θα πρέπει άμεσα να υποβάλλεται στον κατάλληλο έλεγχο (rapid test ή μοριακό έλεγχο), προκειμένου να τεθεί ή να αποκλειστεί η διάγνωση της νόσου COVID-19. Βέβαια, όταν γίνεται τακτικός αυτό-διαγνωστικός έλεγχος όλων των μαθητών (self-testing), μπορεί να βρεθεί ότι κάποιος μαθητής ή εκπαιδευτικός είναι θετικός στη νόσο, χωρίς να εκδηλώνει συμπτώματα.

Σε αυτήν την περίπτωση, αν το παιδί μας είναι σε στενή επαφή με τον μαθητή που νοσεί, όπως για παράδειγμα αν είναι μαζί στην ίδια τάξη ή σε κάποιο μάθημα, θα πρέπει να το υποβάλλουμε σε μοριακό διαγνωστικό έλεγχο 3-5 ημέρες μετά την επαφή με το επιβεβαιωμένο κρούσμα. Αν το παιδί μας δεν έχει εμβολιαστεί θα πρέπει ακόμα να μπει σε καραντίνα. Αν έχει εμβολιαστεί, θα πρέπει να φορά μάσκα σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους για 14 ημέρες ή μέχρι να λάβουμε αρνητικό αποτέλεσμα του διαγνωστικού ελέγχου.

Παράλληλα, καθώς η πανδημία της COVID-19 εξελίσσεται συνεχώς, μπορούμε να πληροφορούμαστε για τα ισχύοντα μέτρα από επίσημους φορείς όπως τον ΕΟΔΥ και το Υπουργείο Υγείας. Τέλος δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι αν το παιδί μας εμφανίσει οποιοδήποτε σημάδι ασθένειας από τον νέο κορωνοϊό, όπως πυρετό, ρινική συμφόρηση ή καταρροή, βήχα, πονόλαιμο, δυσκολία στην αναπνοή, κούραση, πονοκέφαλο, πόνους στους μύες ή στα κόκκαλα, ναυτία ή έμετο, διάρροια, απώλεια γεύσης ή οσμής, κόκκινα μάτια, πρέπει να το κρατήσουμε σπίτι και να επικοινωνήσουμε με τον ιατρό.

Υποστήριξη των παιδιών σε σχέση με την ψυχολογική πίεση που βιώνουν

Και τη φετινή περίοδο έναρξης της σχολικής χρονιάς, ο φόβος μετάδοσης της νόσου δυστυχώς εξακολουθεί να υπάρχει και να τον βιώνουμε όλοι μας, γονείς και παιδιά. Η επιστροφή στο σχολείο μπορεί να αποτελέσει μια αρκετά αγχωτική περίοδο ιδιαίτερα για τα παιδιά, κάνοντάς τα να νιώθουν ευάλωτα. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό και φέτος να τα βοηθήσουμε να αντιμετωπίσουν με ασφάλεια την κατάσταση.

Προετοιμάζοντας τα, λοιπόν, για την νέα σχολική χρονιά, θα πρέπει να αφιερώσουμε χρόνο ώστε να ακούσουμε τις σκέψεις και τους προβληματισμούς τους και να συζητήσουμε μαζί τους όλα τα θέματα που τα απασχολούν. Εξηγώντας τους ότι η περίοδος που διανύουμε είναι αρκετά δύσκολη και ότι είναι φυσιολογικό να αισθάνονται φόβο και άγχος, τους δείχνουμε ότι αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά τους. Μπορούμε ακόμα να μιλήσουμε για τις ανησυχίες του παιδιού με τον δάσκαλο ή τον παιδίατρο ή κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας αν θεωρούμε ότι τα αρνητικά συναισθήματα του παιδιού είναι ιδιαιτέρως πιεστικά για αυτό και εμείς οι ίδιοι αδυνατούμε να διαχειριστούμε την κατάσταση.

Συγχρόνως, είναι καλό να συζητάμε συχνά με τα παιδιά αναφορικά με τα μέτρα ατομικής προστασίας που θα πρέπει να ακολουθούν ώστε να προστατεύσουν τον εαυτό τους και τους γύρω τους, όπως να φορούν μάσκες, να πλένουν συχνά τα χέρια τους και να τηρούν τις απαραίτητες αποστάσεις. Έτσι, τα βοηθάμε να νιώθουν μεγαλύτερη σιγουριά και να αισθάνονται περισσότερο ασφαλή.

Ακόμα, είναι σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας ότι τα παιδιά είναι πιθανόν να έχουν κάποια κενά στην εκπαίδευσή τους. Κάτι τέτοιο είναι λογικό λόγω των δυσκολιών και των συχνών αλλαγών που είχαν να αντιμετωπίσουν την προηγούμενη σχολική χρονιά. Ως γονείς πρέπει να δείχνουμε στο παιδί πως είμαστε δίπλα του και το υποστηρίζουμε να αναπληρώσει ενδεχόμενα μαθησιακά κενά είτε βοηθώντας το οι ίδιοι είτε συζητώντας το θέμα αυτό με τον εκπαιδευτικό ώστε να του παρέχει την απαιτούμενη βοήθεια.

Έχοντας υπόψιν τις παραπάνω πρακτικές συμβουλές μπορούμε να ενισχύσουμε τα παιδιά ώστε να έχουν μια πιο ομαλή και ασφαλή επιστροφή στο σχολείο. Κλείνοντας, ως γονείς, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι σε σχέση με την αρχή της πανδημίας έχουμε δύο πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα που μπορούν να προστατεύουν εμάς, τα παιδιά μας και τους γύρω μας από τον νέο κορωνοϊό: τα διαθέσιμα εμβόλια έναντι του ιού και περισσότερες πληροφορίες γύρω από τη μετάδοση και την προστασία μας από αυτόν.

Για τη δημιουργία του παρόντος αξιοποιήθηκαν περισσότερες από 10 επιστημονικές πηγές οι σημαντικότερες εκ των οποίων είναι: Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Ηνωμένων Πολιτειών (CDC), Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας.

Διαβάστε περισσότερα άρθρα από το Ινστιτούτο Prolepsis.