Αλτσχάιμερ: Αισιόδοξα νέα από την ιατρική έρευνα

• Τι είναι το Αλτσχάιμερ
• Νέα για την έρευνα πάνω στην «θεραπεία» της γήρανσης ολιστικά 
• Το ρόλο που φαίνεται να παίζει ο ύπνος και η καλή στοματική υγεία στην ανάπτυξη της νόσου
• Όλα όσα μπορούμε σήμερα να κάνουμε για να επιβραδύνουμε την εμφάνισή της, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας  

Τι είναι το Αλτσχάιμερ;

Η νόσος του Αλτσχάιμερ (Alzheimer Disease) είναι μια μη αναστρέψιμη απώλεια των λειτουργιών του εγκεφάλου, που επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου, μέχρι το θάνατο. Αποτελεί μία μορφή άνοιας, η οποία καταστρέφει τις πνευματικές λειτουργίες του εγκεφάλου. Εξελίσσεται σταδιακά, με τη βραχυπρόθεσμη μνήμη να επηρεάζεται συχνά νωρίς, ενώ ακολούθως επιδεινώνονται άλλες πνευματικές λειτουργίες επιδεινώνονται. Η κριτική ικανότητα υποβαθμίζεται και οι περισσότεροι άνθρωποι με προχωρημένο Alzheimer  χάνουν την ικανότητά τους να κάνουν καθημερινές δραστηριότητες. Η νόσος Αλτσχάιμερ αρχίζει συνήθως μετά την ηλικία των 60 ετών, ωστόσο περιστασιακά, επηρεάζει τους νεότερους.

Δυστυχώς οι επιστήμονες είναι αβέβαιοι για το τι προκαλεί τα συμπτώματα του Αλτσχάιμερ. Οι ασθενείς με Alzheimer αναπτύσσουν υπερβολικά αποθέματα δύο πρωτεϊνών στους εγκεφάλους τους, οι οποίες, σύμφωνα με τη επιστημονική έρευνα, διαστρέφουν την επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων του εγκεφάλου. Μια χημική ουσία που ονομάζεται ακετυλοχολίνη μπορεί επίσης να εμπλέκεται. Βοηθάει στη μετάδοση μηνυμάτων μεταξύ των κυττάρων εγκεφάλου. Τα επίπεδα ακετυλοχολίνης αρχίζουν να πέφτουν σε ασθενείς με Αλτσχάιμερ, γεγονός που συνδέεται με τα προβλήματα επικοινωνίας μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων.

Οι ακόλουθοι παράγοντες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου του Alzheimer:

• Η ηλικία: Ο κίνδυνος αυξάνεται με την ηλικία.
• Το Οικογενειακό ιστορικό: Εάν τα μέλη της οικογένειας, ειδικά οι γονείς ή τα αδέλφια, έχουν ή είχαν Αλτσχάιμερ, ο κίνδυνος αυξάνεται.
• Οι γενετικοί παράγοντες: Η κληρονομία ορισμένων γονιδίων αυξάνει τον κίνδυνο.

Τα καλά νέα από το χώρο της έρευνας

Η έρευνα για τη μακροζωία και την υγιή γήρανση έχει προχωρήσει ταχύτατα τα τελευταία χρόνια, αλλά το έντονο ενδιαφέρον από το κοινό, τις επιχειρήσεις και τα μέσα ενημέρωσης έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον στο οποίο οι αβάσιμοι ισχυρισμοί δύσκολα διαχωρίζονται από τα επιστημονικά δεδομένα. Τι ισχύει πραγματικά ως τώρα;

• Τον Φεβρουάριο του 2019, μία ομάδα 16 ερευνητών από το Harvard, το MIT, και άλλους θεσμούς από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη ξεκίνησαν την μη κερδοσκοπική Ακαδημία για την Υγεία και την Έρευνα Διάρκειας Ζωής, (Academy for Health and Lifespan Research), η οποία προωθεί τη μελλοντική δουλειά, διευκολύνει τις συνεργασίες μεταξύ των επιστημόνων και διασφαλίζει ότι οι κυβερνήσεις και οι εταιρίες λαμβάνουν αποφάσεις, με βάση τα πιο πρόσφατα δεδομένα για τη νόσο αντί για φήμες, εικασίες ή «τάσεις». Η οργάνωση αποτελεί σύνδεσμο εργασίας για την επέκταση του εύρους της ανθρώπινης υγείας, την καταπολέμηση των μυριάδων ασθενειών που σχετίζονται με τη γήρανση και την ενίσχυση της εργασίας των νεαρών ερευνητών. «Είμαστε σε θέση να επεκτείνουμε την υγεία και τη διάρκεια ζωής σε ζώα, όπως ποντίκια και πιθήκους. Με αυτές τις γνώσεις - πώς να διατηρήσουμε το σώμα νεότερο και να μην αναπτύσσει ασθένειες γήρανσης - πιστεύουμε ότι πλησιάζει η στιγμή που, αντί να αντιμετωπίζουμε μια ασθένεια κάθε φορά με φάρμακα, όπως είναι η πρακτική της ιατρικής και της φαρμακευτικής ανάπτυξης του 20ού αιώνα – θα μπορούμε να αναπτύξουμε φάρμακα που θα αντιμετωπίσουν τη γήρανση από την πηγή της. Έτσι, αυτά τα φάρμακα θα έχουν πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην υγεία και τη διάρκεια ζωής από τα φάρμακα που στοχεύουν σε μία μόνο ασθένεια. Τα φάρμακα για την καρδιά μπορούν να κρατήσουν την καρδιά υγιή για επιπλέον 5 με 10 χρόνια, αλλά δεν κάνουν τίποτα για τον εγκέφαλό σας. Έτσι, καταλήγουμε σε έναν πληθυσμό ανθρώπων που ζουν περισσότερο αλλά όχι καλύτερα και οι οποίοι χρειάζονται μεγάλη βοήθεια, εάν δεν είναι σε κατάσταση πλήρους άνοιας. Δεν πιστεύουμε ότι αυτή είναι απαραίτητα η μοναδική ή η καλύτερη προσέγγιση», λέει ο Dr David Sinclair, Καθηγητής Γενετικής της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ και ιδρυτικό μέλος & διευθυντής του Κέντρου για τη Βιολογία της Γήρανσης Paul F. Glenn στο HMS.
• Η καλή στοματική υγεία, ενδέχεται να μας προστατεύει από το Αλτσχάιμερ.  Η ουλίτιδα έχει συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο καρδιακής νόσου, αλλά πρόσφατη μελέτη αναφέρει ότι τα βακτήρια που προκαλούν ουλίτιδα μπορούν επίσης να συνδεθούν με τη νόσο του Alzheimer. Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει προηγουμένως ότι αυτό το είδος βακτηρίων, που ονομάζεται Porphyromonas gingivalis, μπορεί να μετακινηθεί από το στόμα στον εγκέφαλο. Στον εγκέφαλο, τα βακτήρια απελευθερώνουν ένζυμα που ονομάζονται gingipains, τα οποία μπορούν να καταστρέψουν τα νευρικά κύτταρα, πράγμα που με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια μνήμης και τελικά σε Αλτσχάιμερ. Οι ερευνητές σημείωσαν ότι η ποσότητα του gingipain τείνει να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου, γεγονός που υποδηλώνει ότι ίσως μπορεί να υπάρξει ένα σημείο ανατροπής όταν αρχίζουν τα συμπτώματα της άνοιας! Η μελέτη δημοσιεύθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2019 στο Science Advances.
• Η ποιότητα του ύπνου φαίνεται να παίζει ρόλο στο Αλτσχάιμερ. Οι ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Washington έχουν αποκαλύψει μέρος της εξήγησης γιατί ο κακός ύπνος συνδέεται με τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Διαπίστωσαν ότι οι ηλικιωμένοι που έχουν λιγότερο βαθύ ύπνο – ο οποίος χρειάζεται για την εδραίωση της μνήμης και την αίσθηση αναζωογόνησης όταν ξυπνάμε - έχουν υψηλότερα επίπεδα πρωτεΐνης tau εγκεφάλου. Το αυξημένο tau είναι ένα σημάδι του Αλτσχάιμερ και συνδέεται με την εγκεφαλική βλάβη και τη γνωσιακή παρακμή. “ Το κλειδί της έρευνας βρίσκεται στο ότι δεν είναι η συνολική ποσότητα ύπνου που συνδέεται με το tau, αλλά ο βαθύς ύπνος που αντανακλάται στην ποιότητα του ύπνου. Για την ακρίβεια, οι άνθρωποι με αυξημένη παθολογία είναι tau είναι αυτοί που κοιμούνται περισσότερο τη νύχτα και παίρνουν έναν ύπνο στη διάρκεια της ημέρας, ωστόσο δεν έχουν ποιότητα ύπνου», λέει ο Brendan Lucey, καθηγητής νευρολογίας και διευθυντής στο κέντρο Sleep Medicine του Πανεπιστημίου της Washington. Αν η μελλοντική έρευνα επιβεβαιώσει αυτά τα ευρήματα, η παρακολούθηση του ύπνου μπορεί να είναι ένας εύκολος και οικονομικός τρόπος για να ανιχνευτεί από νωρίς το Αλτσχάιμερ.  Ο ύπνος κατά τη διάρκεια της ημέρας από μόνος του, συνδέεται με τα υψηλά επίπεδα tau, πράγμα που σημαίνει ότι μια απλή ερώτηση « - Πόσο κοιμάσαι κατά τη διάρκεια της ημέρας;» μπορεί να βοηθήσει τους γιατρούς να εντοπίσουν άτομα που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από περαιτέρω test. Τα ευρήματα της έρευνας δημοσιεύθηκαν τον Ιανουάριο στο περιοδικό Science Translational Medicine.

👉Διαβάστε περισσότερα για τον καλό ύπνο, από την Δρ. Ευαγγελία Σωτηρίου, ειδική νευρολόγο, συνεργάτη της Αθηναϊκής Κλινικής και των Medifirst Αμαρουσίου καθώς και συνεργάτης στα νοσοκομεία Μητέρα και Υγεία.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να καθυστερήσουμε το Αλτσχάιμερ;

Οι βιταμίνες και τα συμπληρώματα διατροφής δεν θα βοηθήσουν στην αποτροπή της άνοιας, αλλά ένας υγιεινός τρόπος ζωής μπορεί λειτουργήσει αποτρεπτικά, σύμφωνα με νέα οδηγία που δημοσιεύθηκε στις 19 Μαΐου 2019 από την Παγκόσμια Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Ο ΠΟΥ προειδοποιεί ότι ο αριθμός των νέων περιπτώσεων άνοιας σε όλο τον κόσμο - σήμερα 10 εκατομμύρια το χρόνο - προβλέπεται να τριπλασιαστεί έως το 2050. Παρόλο που δεν υπάρχει ακόμη καμία θεραπεία για οποιαδήποτε άνοια  - όπως η νόσος του Alzheimer και η αγγειακή άνοια -, ο ΠΟΥ λέει ότι μπορεί να είναι δυνατή η καθυστέρηση της εμφάνισης της νόσου ή η επιβράδυνση της εξέλιξής της. Το κλειδί: η διαχείριση κινδύνων, όπως οι χρόνιες ασθένειες και οι ανθυγιεινές συνήθειες ζωής. 

Οι κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν να διατηρούμε τον έλεγχο του βάρους μας, της χοληστερόλης, της αρτηριακής πίεσης και του σακχάρου στο αίμα μας. Να ασκούμαστε σωματικά και να επιλέγουμε τη μεσογειακή διατροφή που δίνει έμφαση στο ελαιόλαδο, τα φρούτα, τα λαχανικά, τους ξηρούς καρπούς και το ψάρι, ελαχιστοποιεί τα κόκκινα κρέατα και τα μεταποιημένα κρέατα και περιλαμβάνει μέτρια ποσότητα τυριού και κρασιού. 

Η ΠΟΥ συστήνει επίσης  να κόψουμε το κάπνισμα και να αποφεύγουμε την επιβλαβή χρήση οινοπνεύματος (όχι περισσότερο από ένα ποτό ανά ημέρα για γυναίκες, όχι περισσότερα από δύο ποτά για άνδρες). Αλλά δεν θα πρέπει να υπολογίζουμε σε συμπληρώματα που θα μας βοηθήσουν να αποφύγουμε την άνοια. Ο ΠΟΥ δηλώνει ότι δεν υπάρχουν στοιχεία ότι η βιταμίνη Β, η βιταμίνη Ε, οι πολυβιταμίνες ή τα συμπληρώματα ιχθυελαίου συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου άνοιας. 

👉Διαβάστε περισσότερα για το κάπνισμα, από την ΔΡ Ηλιάνα Σαμαρτζή, Ειδικό Πνευμονολόγο, MD, MSc Δημόσιας Υγείας, Μέλος ΕΠΕ, ERS, ESRS,  Μετ/θείσα στις Διαταραχές Ύπνου.